Οι προστάτες των θαλασσινών στην αρχαιότητα και τον Χριστιανισμό, του Όμηρου Ερμίδη/ I santi protettori dei marinai nell'antichità e nel cristianesimo, di Omero Ermedis / The patrons of seafood in antiquity and Christianity, by Homer Hermides / Покровители морепродуктов в древности и христианстве, Гомер Гермид

 

 

Ο Άγιος Φωκάς [προστάτης των θαλασσινών, πριν το άγιο Νικόλαο] [22α Σεπτεμβρίου] και οι αντίστοιχες εορτές του Ποσειδώνος, Πρωτέως και Διοσκούρων στην αρχαιότητα.

Ελληνική Προϊστορία

Ο Ποσειδών, ο Πρωτέως και οι Διόσκουροι

  Ο Ποσειδώνας ένας των Θεών του Ολύμπου, ο Θεός των υδάτων [της θαλάσσης, των ποταμών, των λιμνών και των πηγών] και γενικώς του υγρού στοιχείου.

  Υιός του Κρόνου και της Ρέας  και αδελφός του Διός και του Άδου Πλούτωνος, μετά των οποίων είχε κοινές περιπέτειες. Η κυριαρχία του εκτός των υγρών επεκτάθηκε και επί της ξηράς και επί της βλαστήσεως και των κατοικούντων αυτήν ανθρώπων. Ως Θεός της θαλάσσης επικαλείτο Πελάγιος, Πόντιος, Θαλάσσιος, Ευρυκρείων, Ευρυμέδων, Ευρύστερνος κ.α. Κατοικεί εις τον ανάκτορό του εις το βυθό της θαλάσσης μετά της συζύγου του Αμφιτρίτης και έχει παρατηρητήριά του εις τις κορυφές των ορέων των νήσων [Σαμοθράκης κατά τον Τρωϊκό πόλεμο].

  Άλλοτε τα ανάκτορά του είναι εις τις Αιγές [Αιγές είναι τα μεγάλα κύματα], όπως και την αυτή έννοια έχει και η λέξη Ελίκη [Ελικώνιος = το ελισσόμενο κύμα Ποσειδών] όνομα και αυτό πόλεως Αχαϊκής. Ο Ασφάλιος Ποσειδών, την παντοδυναμία του οποίου επικαλούνται όλοι οι ναυτιλλόμενοι. Ως Θεός των γλυκών υδάτων [ποταμών, λιμνών, πηγών] είναι ο κρηνούχος [πηγή] και επιλίμνιος Θεός. Ευρίσκεται σε σχέσεις μετά των θεοτήτων τούτων [των Νυμφών και των ποταμίων Θεών]. Θεός της ξηράς και των σεισμών της γης, εκ της ιδέας ότι η θάλασσα είναι έρεισμα της ξηράς και ότι οι νήσοι και οι ήπειροι επιπλέουν επί της επιφανείας της ως πλοία. Γαιήοχος Ποσειδών ο κρατών την γη. Ο Ενοσίχθων, Σεισίχθων και ο Ενοσίγαιος ή Ενοσίγαιος ο διασείων [κουνάει] την γη και άλλα πολλά επίθετα.

  Σύμβολα όπλο και ιερά ζώα αυτού είναι : η τρίαινα με την οποία εξεγείρει τα κύματα και διασείει την γη, ζώα ιερά ο ίππος, ο ταύρος και ο δελφίν.

  Μια παραλλαγή του μύθου του Ποσειδώνος μας λέγει ο Διόδωρος Σικελιώτης στο έργο του «…….» και εις τους στίχους .,  .. κ.α, ότι ο Ποσειδώνας ήτο ένας άνθρωπος που ζούσε στην Κρήτη και δάμαζε άλογα και γι αυτό λέγονταν και «ίππιος». Κατόπιν ο πατέρας του, ο Κρόνος του ανέθεσε να κάνει ναυτικές εργασίες και επειδή αυτά τα έκανε πολύ καλά, μετά το θάνατο και τη μετάστασή του εις τους ουρανούς θεοποιήθηκε  ανακηρύχθηκε θεός της θάλασσας.

  Ο Πρωτεύς ήτο υιός του Ποσειδώνος και της Φοινίκης ή υιός του Ωκεανού και της Τηθύος. Ο Ποσειδώνας είχε αναθέσει εις αυτόν την φύλαξη των εκ θαλασσίων ζώων ποιμνίων του και εις ανταμοιβήν των δια αυτά φροντίδων του, του είχε δώσει εις αυτόν το χάρισμα της μαντείας του μέλλοντος, και ήσαν προστάτες των θαλασσινών.

   Δεν προέλεγε όμως το μέλλον εάν δεν εξαναγκάζετο προς τούτο. Έπρεπε να τον καταλάβει κάποιος κοιμώμενο και αφού τον δέσει ασφαλώς να του υποβάλλει μετ’ επιμονής ερωτήσεις.

  Οι Διόσκουροι Κάστορας και Πολυδεύκης, υιοί του Τυνδάρεως και της Λήδας [κατά Ησίοδο…] ή υιοί του Διός και της Λήδας. Ήτο προστάτες των θαλασσινών, όπως θα δούμε από τα ακόλουθα αποσπάσματα. Τις ονομάζοντο «σωτήρες κ’ αγαθοί παραστάται τούτο δη το λεγόμενον περί των θεών τούτων [Αιλιανός «Ποικίλαι Ιστορίαι» ….], Προτεταγμένοι «υπηρετείν τω Ποσειδώνι και αν που ναύτας χειμαζωμένους ίδωσιν, επικαθήσαντες επί του πλοίου σώζειν τις εμπλέοντας [Λουκιανός – «Θεών διάλογοι» ..,.. «Πλοίον ή Ευχαί»…]. «Συνάμα πολλοί τας τρικυμίας και ζάλας και ακρωτήρια και εκβολάς και ιστού κλάσεις και πηδαλίων αποκαυλίσεις διεξιόντες επί πάσι τις Διοσκούρους επιφαινομένους οικείοι γαρ τις τοιαύτης τραγωδίας ούτοι γε, ή τον άλλον εκ μηχανής θεόν επί τω καρχησίω καθεζόμενον ή τοις πηδαλίοις εστώτα» [Λουκιανός – «Περί των επί μισθώ συνόντων»].

  Επίσης υπήρχαν οι Κάβειροι οι οποίοι ήσαν χθόνιοι δαίμονες οι οποίοι εσχετίζοντο με την φωτιά, τα ηφαίστεια, την γονιμότητα τις γης, την κατεργασία των μετάλλων, αλλά εθεωρούντο και προστάτες των ναυτιλλομένων και των ναυαγών. Τους αποκαλούσαν Μεγάλους Θεούς, ενώ εθεωρούντο εκείνοι εις τις οποίους αποκάλυψε η Μεγάλη Μητέρα – και αργότερα η Δήμητρα τα ιερά τις Μυστήρια. Όπου κυρίως στόχος τις λατρείας ήτο η ηθική διάπλαση των πιστών. Πριν από κάθε τελετή, διότι υπήρχαν δυο τελετές. Η τελετή μυήσεως και η τελετή εποπτείας, ο μύστης υποβάλλετο σε εξομολόγηση αμαρτιών, φαινόμενο μοναδικό στην αρχαία Ελλάδα. Η λατρεία τις υπήρξε στην Σαμοθράκη κατά τις προελληνικούς χρόνους.

  Τέλος υπήρχε και ο Γλαύκος προστάτης των ναυαγών (το όνομά του σημαίνει γαλάζιος σαν την θάλασσα) ήτο υιός του Ποσειδώνος και τις Ναϊάδος Νύμφης ή του Ανθηδόνος και τις Αλκυόνης ή του Πολύβου και τις Ευβοίας ενώ υπάρχει και άλλη περίπτωση όπου εθεωρείτο απλός ψαράς, τυραννισμένος από την φτώχεια και τα γηρατειά, ο οποίος είχε μεταμορφωθεί σε δαιμονικό τις θαλάσσης. Ελέγετο τις πως έφαγε ένα θαλασσινό βότανο και έτσι ζωντάνευε τα ψόφια ψάρια κατά την διάρκεια τις Χρυσής Εποχής του Κρόνου. Όπου σύμφωνα με τον Ησίοδο το πρώτο γένος των ανθρώπων ζούσε την εποχή του Κρόνου, το ονομαζόμενο και Χρυσό γένος. Όπου οι άνθρωποι ήσαν φίλοι με τις θεούς, δεν γερνούσαν και ζούσαν χωρίς στενοχώριες, αφού υπήρχαν τα πάντα σε αφθονία.

  Ο Γλαύκος από τότε έγινε αθάνατος, αν και αρκετοί υποστηρίζουν ότι ο γέρο – ψαράς κατέκτησε την αθανασία αφού γκρεμίσθηκε από τα βράχια της Ανθηδόνος εις την θάλασσα του Ευρίπου.

  Πάντως ο Γλαύκος ο Ανθηδόνιος μετά τον θάνατό του ή την αθανασία του απέκτησε μαντικές ικανότητες, ενώ μερικοί πιστεύουν ότι δίδαξε την μαντική τέχνη εις τον Απόλλωνα και ήτο ο πατέρας της Σίβυλλας.

  Ο Γλαύκος περιπλανάτο εις τις θάλασσες προστατεύοντας τους ναυτικούς, τους δύτες και τους ψαράδες, τους οποίους ψαράδες υποδείκνυε που θα βρουν ψάρια. Ενώ τρομοκρατούσε τους πειρατές.

  Συχνά η εμφάνισή του προμήνυε την έλευση μιας θύελλας, γι’ αυτό οι ναυτικοί που τύχαινε να τον ακούσουν έκαναν [παρακλήσεις, νηστείες και σπονδές ώστε να έχουν την προστασία του]. Επίσης σε αυτόν θυσίαζαν οι διασωθέντες από ναυάγια.

Χριστιανική ιστορία

Ο Άγιος Φωκάς [προστάτης των θαλασσινών] (πριν το άγιο Νικόλαο) [22α Σεπτεμβρίου]

  Τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, λατρεύεται ωσάν προστάτης των θαλασσινών ο Άγιος Φωκάς, ο οποίος εορτάζει τις 22 Σεπτεμβρίου [ημέρα εισόδου του ήλιου στο Ζυγό, αλλά και η αρχή του Φθινοπώρου, άρα προστασία για τα δύσκολα ταξίδια του χειμώνα] μέχρι και τα μεσαία βυζαντινά χρόνια, μετά όμως αντικαθιστάται από τον Άγιο Νικόλαο.

[η βιβλιογραφία αποκρύπτεται μερικώς ή ολικώς μέχρι κυκλοφορίας του βιβλίου του συγγραφέως, διότι αντιγράφονται τα άρθρα του άνευ αναφοράς εις το όνομά του]

Απόσπασμα από το βιβλίο του συγγραφέως Ομήρου Ερμείδη με τον τίτλο «Αναμνήσεις από το μέλλον του χθες», 2019

http://pirforosellin.blogspot.gr/   -  Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος (link). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.513

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.