Μαθήματα Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (15ον), τοῦ Φιλολόγου Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ - Classes of Ancient Greek (15th), Philologist Michael Chr. Alexandri - there is a translator on the website - Classi del greco antico (XV), filologo Michael Chr. Alexandris - c'è un traduttore sul sito web - Clases de griego antiguo (15), el filólogo Michael Chr. Alejandrita - hay un traductor en el sitio web

Μαθήματα Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (15ον), τοῦ Φιλολόγου Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ   

Μαθήματα Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν

ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ 15ον

Περὶ ῥημάτων ὁ λόγος σήμερα φίλοι μου.

Ὁ βασιλεὺς τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης εἶναι ἀδιαμφισβήτητα τὸ Ῥῆμα.

Ἡ γλῶσσα μας ξεκινᾶ νὰ δημιουργῆται ἀπὸ μονοσύλλαβα ῥήματα, κάποια ἐκ τῶν ὁποίων εἶναι ἠχοποίητα, καὶ μᾶς διασώζει ὁ Φιλόξενος ὁ Γραμματικός, ποὺ ἒζησε τὸν 2ον π. Χ. αἰῶνα.

Ἀναφέρω μερικὰ παραδείγματα: τὸ ῥῆμα «μάω-μῶ», ποὺ σημαίνει «ἐπιζητῶ, ἐπιθυμῶ σφοδρῶς», ἠχοποίητο διότι ἓνα μωρό, τὸ πρῶτο ποὺ «ζητάει» εἶναι τὸ «μαμ», τόν «μα-στό»…

Τὸ ῥῆμα «μῶ» εἶναι «πρόγονος» -θὰ λέγαμε- τῶν ῥημάτων «μανθάνω», «μιμνήσκω», «μαστεύω», «μαίνομαι» καὶ πάρα πολλῶν ἂλλων.

Ἂλλο παράδειγμα εἶναι τὸ ἠχοποιητο ῥῆμα «γρῶ» ποὺ σημαίνει «τρώγω», καὶ μᾶλλον προέρχεται ἀπὸ τὸ γουργουρητὸ τῆς κοιλιᾶς ὃταν πεινᾶμε…

Ἂλλο μονοσύλλαβο ῥῆμα τὸ «γῶ» ποὺ σημαίνει «χωράω, δέχομαι, λαμβάνω».

Γιὰ αὐτὸ ὠνομάσθη «Γῆ» αὐτὴ ἡ ὁποία χωρᾶ τὰ πάντα!

Γιὰ νὰ μελετήσουμε τὰ ῥήματα διεξοδικά, χρειαζόμαστε πάρα πολλὰ μαθήματα. Ἐμεῖς ὃμως, ὃπως πολλάκις ἒχω πεῖ, θὰ δοῦμε τὰ ἀπολύτως βασικά, ὣστε νὰ γράφουμε σωστὰ καὶ νὰ κατανοοῦμε ὃσο γίνεται ἀρχαῖα ρητά, ἐπιγράμματα καὶ κείμενα. (Ἐπίσης νὰ γράφουμε σωστὰ πολυτονικά, ὡς ὀφείλουμε.)

Τὰ ῥήματα χωρίζονται σὲ ὁμαλὰ καὶ ἀνώμαλα.

Οἱ ἀρχικοὶ χρόνοι τῶν πρώτων εἶναι βατοὶ καὶ ἒχουν τὶς ἲδιες καταλήξεις, ἐνῶ τῶν ἀνωμάλων ἀλλάζουν καὶ εἶναι δύσκολα, πρέπει νὰ τὰ ἀπομνημονεύσουμε.

Ἐμεῖς θὰ δοῦμε τὸ ῥῆμα «λύω» καὶ κατόπιν τὰ ἀνώμαλα «εἰμί» ποὺ σημαίνει «εἶμαι», τὸ «εἶμι» ποὺ σημαίνει «πορεύομαι», καὶ κάποια ἀκόμη ποὺ εὑρίσκουμε πολὺ συχνὰ καὶ πρέει νὰ δοῦμε.

Πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ τὰ ῥήματα τὰ χρησιμοποιοῦμε, δίχως νὰ τὸ ξέρουμε, στὶς σύνθετες λέξεις.

Νὰ θυμηθοῦμε ὅμως στὰ γρὴγορα τὰ βασικὰ τοῦ Συντακτικοῦ:

Ἐντοπίζουμε τὸ Ῥῆμα τῆς προτάσεως. (εὒκολο)

Ἡ ἀπάντησις στὴν ἐρώτησι «ποιός κάνει τήν δρᾶσι τοῦ ῥήματος;», μᾶς δίνει τὸ Ὑποκείμενο τοῦ ῥήματος.

Παράδειγμα: λύνω τὰ δεσμά μου».

Ρῆμα: λύνω,

Ὑποκείμενο (ποιός «λύνει;») ἐγώ.

Ἡ ἀπάντησις στὴν ἐρώτησι «τί λύνω;», μᾶς δίνει τὸ Ἀντικείμενο τῆς προτάσεως.

Δηλαδὴ «τά δεσμά» εἶναι τὸ Ἀντικείμενο.

Γιὰ βρῆτε τὸ ῥῆμα, τὸ ὑποκείμενο καὶ τὸ ἀντικείμενο τῆς προτάσεως ποὺ ἀκολουθεῖ:

Ὁ Τσίπρας σκίζει τὸ μνημόνιο. (Μὴν γελᾶτε)

Ρῆμα: σκίζει.

Ποιός σκίζει; Ὑποκείμενο: ὁ Τσίπρας.

Τί σκίζει; Ἀντικείμενο: τὸ μνημόνιο.

Εὖγε!

Τελείως πληροφοριακά, ἀναφέρω ὃτι ἀνάλογα μὲ τὴν ἰδιότητα τοῦ ῥήματος νὰ δείχνη τὶ κάνη τὸ ὑποκείμενο, ἢ τὶ παθαίνει, ἢ σὲ ποιὰ κατάστασι εὑρίσκεται, ἐντάσσεται σὲ μία ἀπὸ τὶς τέσσερις διαθέσεις ποὺ ἀκολουθοῦν:

Τὴν ἐνεργητικὴ διάθεσι, τὴν παθητική, τὴν μέση καὶ τὴν οὐδέτερη.

Τὰ ῥήματα ἒχουν δύο φωνές: τὴν ἐνεργητικὴ (ὃπου τὸ ὑποκείμενο ΕΝΕΡΓΕΙ) καὶ τὴν παθητικὴ (ὃπου τὸ ὑποκείμενο ΔΕΧΕΤΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ).

Αὐτὰ ποὺ ἀνήκουν στὴν ἐνεργητικὴ φωνὴ λήγουν σὲ –ω καὶ σὲ –μι. (πείθω, τιμῶ, δίδωμι= δίνω)

Αὐτὰ ποὺ ἀνήκουν στὴν παθητικὴ φωνὴ λήγουν σὲ –μαι (πείθομαι, τιμῶμαι, δίδομαι)

Τώρα ἂς θυμηθοῦμε τοὺς Χρόνους τῶν ῥημάτων:

Ἐνεστὼς ( ἐν + ἳστημι): Δρᾶσις τοῦ ῥήματος αὐτὴν τὴν στιγμή.

Παρατατικὸς (παράτασις): Παρατεταμένη δρᾶσις τοῦ ῥήματος.

Μέλλων: Μελλοντικὴ δρᾶσις.

Ἀόριστος: Δρᾶσις ποὺ ἒγινε σὲ ἀόριστο χρόνο.

Παρακείμενος (παρὰ + κεῖμαι): Δρᾶσις ποὺ ἒγινε πρὶν λίγο.

Ὑπερσυντέλικος (ὑπὲρ συνετελέσθη) : ἡ δρᾶσις ἒγινε καὶ τελείωσε.

Θὰ ξεκινήσουμε ἣπια.

Ἂς δοῦμε τὸν Ἐνεστῶτα τοῦ ῥήματος λύω.

Οἱ χρόνοι ἒχουν πάντοτε τὴν σειρὰ ποὺ βλέπετε:

Ἐνεστώς: λύ –ω

Παρατατικός: ἒ-λυ-ον

Μέλλων: λύ-σω

Ἀόριστος: ἒ-λυ-σα

Παρακείμενος: λέ-λυ-κα

Ὑπερσυντέλικος: ἐ-λε-λύ-κειν.

Τὸ ῥηματικό θέμα εἶναι τὸ «λύ» μὲ κατάληξι τὸ –ω. Ὃταν φωνάζουμε κάποιον μακριά, φωνάζουμε «ἒεεεεε…»….γιὰ αὐτὸ ὃταν χρησιμοποιοῦμε παρελθόντες χρόνους (ἀφοῦ τὸ παρελθὸν εἶναι πίσω μας πιά…), τὸ ῥηματικὸ θέμα παίρνει ἐμπρός του ἓνα «ε», καὶ αὐτὸ λέγεται αὒξησις.

Στὸν Παρατατικὸ λοιπόν, τὸ «λύω» γίνεται «ἒ-λυ-ον», ποὺ σημαίνει «ἒλυνα».

Μὰ ἒτσι σχεδὸν τὸ λέμε καὶ σήμερα….Μόνον ποὺ τότε ἒβαζαν τὴν κατάληξι -ον.

Στὸν Μέλλοντα, ΘΑ λύσω, οἱ ἀρχαῖοι βάζουν στὸ ῥηματικὸ θέμα «λύ» τὴν κατάληξι –σω,  «Λύσω»!!!

Μὰ ἒτσι τὸ λέμε καὶ τώρα!!!

Μόνον ποὺ τότε δὲν χρειάζονταν τὸ ΘΑ, ποὺ εἶναι οὐσιαστικὰ δεκανίκι. Μὲ τὸ «λύσω» καταλάβαιναν μέλλοντα χρόνο.

Στὸν Ἀόριστο, παρελθόντα ἀόριστο χρόνο, βάζουμε στὸ ῥηματικὸ θέμα λυ- τὴν αὒξησι τοῦ παρελθόντος στὴν ἀρχή, τὸ «ε» δηλαδή, μὲ τὴν κατάληξι –σα. «Ἒλυσα».

Ἒτσι τὸ λέμε καὶ σήμερα.

Στὸν Παρακείμενο, ἡ μουσικὴ τῆς γλώσσης θέλει ἀναδιπλασιασμό, δηλαδή: πρὶν ἀπὸ τὸ «ε» τοῦ παρελθόντος χρόνου, ἡ μουσικὴ θέλει τὸ πρῶτο γράμμα τοῦ ῥηματικοῦ θέματος, δηλαδὴ τὸ «λ», μὲ κατάληξι –κα. «Λέλυκα».

Καὶ τέλος στὸν Ὑπερσυντέλικο, προσθέτουμε στὸν τύπο τοῦ Παρακειμένου τὸ «ε» τοῦ παρελθόντος χρόνου μὲ κατάληξι –κειν. «Ἐλελύκειν».

Μέχρι ἐδῶ. Διαβᾶστε πολλὲς φορὲς τοὺς ἀρχικοὺς χρόνους τοῦ «Λύω», γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ συνεχίσουμε στὸ ἐπόμενο μάθημα.

Χρύσα Λίνδου

Πηγή : http://filonoi.gr/2015/03/05/httpfilonoi-gr20141024xr-mathhmata-arxaion-ellhnikon-15on/      

http://pirforosellin.blogspot.gr/  - Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος(link ). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.