Μαθήματα Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (4ον), τοῦ Φιλολόγου Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ - Classes of Ancient Greek (4th), Philologist Michael Chr. Alexandri - there is a translator on the website - Classi del greco antico (4), filologo Michael Chr. Alexandris - c'è un traduttore sul sito web - Clases de griego antiguo (4), el filólogo Michael Chr. Alejandrita - hay un traductor en el sitio web

Μαθήματα Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (4ον), τοῦ Φιλολόγου Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ 

Μαθήματα Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν

ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

Στὸ προηγούμενο μάθημα μιλήσαμε γιά τήν ὀξεῖα καί τήν βαρεῖα.

Σήμερα θά μιλήσουμε γιά τήν περισπωμένη.

Εἲπαμε ἢδη ἀπὸ τό πρῶτο μάθημα ὃτι τά φωνήεντα χωρίζονται στά βραχέα (ε,ο) πού παίρνουν πάντοτε ὀξεῖα, τά μακρά (η, ω) καί τά δίχρονα (α, ι, υ), δηλαδή αὐτά πού ἀλλάζουν ρόλους.

Οἱ δίφθογγοι (αι, ει, οι, υι, ου, αυ, ευ, ηυ) εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ μακρές.

Ξέρουμε ὃτι ἡ προπαραλήγουσα καί τά βραχέα φωνήεντα «ε» καί «ο» παίρνουν πάντοτε ὀξεῖα.

Ὁ προβληματισμός ἀρχίζει στήν τονιζομένη παραλήγουσα, ὃταν αὐτή εἶναι μακρά (ἀφοῦ ὃταν εἶναι βραχεῖα ὀξύνεται, π.χ. νέος, ξυλοκόπος).

Ὁ κλασικός κανών πού οἱ παλαιοί θά θυμοῦνται καί οἱ νέοι εὒχομαι νά μάθουν εἶναι:

Μακρόν πρό μακροῦ ὀξύνεται,

Μακρόν πρό βραχέος περισπᾶται.

Δηλαδή, ὃταν καί ἡ λήγουσα ἀλλά καί ἡ παραλήγουσα εἶναι μακρές ( μέ η ἢ ω ἢ δίφθογγοι) ἡ τονισμένη παραλήγουσα παίρνει ὀξεῖα.

Ὃταν προηγεῖται συλλαβή μακρά (μέ «η» ἢ «ω») καί ἀκολουθεῖ στήν λήγουσα βραχεῖα (μέ ε ἢ ο), ἡ τονισμένη παραλήγουσα περισπᾶται, παίρνει περισπωμένη.

Παραδείγματα:

τό δῶρον ( τό «ω» εἶναι μακρό, καί τό «ο» βραχύ => ἂρα περισπᾶται)

Τοῦ δώρου ( τό «ω» εἶναι μακρό καί ἡ δίφθογγος «ου» μακρά => ἂρα ἡ τονισμένη παραλήγουσα ὀξύνεται).

Πόσο δύσκολο πιά εἶναι αὐτό;;;

Μέ λίγη ἐξάσκησι ἂπαντες μποροῦν νά γράψουν σωστά.

Τό ἦθος (τό η εἶναι μακρό καί τό ο βραχύ => περισπᾶται)

Τοῦ ἢθους (τό «η» εἶναι μακρό καί ἡ δίφθογγος «ου» μακρᾶ => ἂρα ὀξύνεται ἡ συλλαβή).

Ἡ λήγουσα τώρα, ἂν εἶναι βραχεῖα (ε, ο) ὀξύνεται, ὃπως ἒχουμε καταλάβει.

Ὃταν εἶναι μακρά :

Γιά οὐσιαστικά, ἐπίθετα, ἀντωνυμίες καί ἂρθρα ἰσχύει ὁ κανών: ἡ ὀνομαστική, αἰτιατική καί κλητική πτῶσις, ὃταν τονίζονται στήν λήγουσα ΟΞΥΝΟΝΤΑΙ, ἐνῶ ἡ γενική καί δοτική πτῶσις τονισμένες στήν λήγουσα, περισπῶνται.

Φαίνεται δύσκολο ἀλλά δέν εἶναι.

Κατ’ ἀρχήν νά θυμηθοῦμε τίς πτώσεις.

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (ΓΙΑ ΕΝΑΝ)

ὁνομαστική (τό ὂνομα τοῦ πράγματος) ὁ νέος

γενική (κάτι πού τό ἀφορᾶ) τοῦ νέου

δοτική (ὃταν τοῦ προσ-δίνουμε κάτι) τῷ νέῳ

αἰτιατική (ἐπικαλούμεθα αὐτό) τόν νέον

κλητική (τόν καλοῦμε ἀπ’ εὐθείας) ὦ νέε!

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (ΓΙΑ ΠΛΗΘΟΣ)

ὀνομαστική οἱ νέοι

γενική τῶν νέων

δοτική τοῖς νέοις (καί μεταφράζεται ΄γιά τούς, στούς νέους΄)

αἰτιατική τούς νέους

κλητική ὦ νέοι

Τίς πτώσεις τίς γνωρίζουν καί οἱ νέοι, πλήν τῆς δοτικῆς. Ἡ δοτική χρησιμοποιεῖται καί σήμερα, ἂσχετα ἂν τήν λέμε δίχως νά τό ξέρουμε.

Λέμε «ἐντάξει».

Ἂς κλίνουμε τό ὂνομα: ἡ τάξις, τῆς τάξεως, τῇ τάξει, τήν τάξιν, ὦ τάξις!

Οἱ προθέσεις (θά τίς κάνουμε ἀργότερα) συντάσσονται συνήθως μέ δοτική, ἒτσι λέμε ἐν τάξει, δηλαδή μέ τάξιν. Καί ὑπέστη τήν κακοποίησι => εντάξει, γιά νά μή ξέρουμε τί λέμε.

Λέμε «ἐν δυνάμει». Μέ δύναμιν δηλαδή. Ἡ δύναμις, τῆς δυνάμεως, τῇ δυνάμει, τήν δύναμιν, ὦ δύναμις!

Ἡ πρόθεσις ἐν + δυνάμει. Καί κατήντησε ενδυνάμει…..

Πίσω στόν τονισμό τῆς λήγουσας τώρα, ἡ ὀνομαστική, αἰτιατική καί κλητική ὃταν τονίζονται στήν λήγουσα ΟΞΥΝΟΝΤΑΙ, ἐνῶ ἡ γενική καί δοτική πτῶσις τονισμένες ἐπί τῆς λήγουσας, περισπῶνται.

Π.χ.

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ὀνομ. ἡ ψυχή, ὁ ποιητής

Γεν. Τῆς ψυχῆς, τοῦ ποιητοῦ

Δοτ. Τῇ ψυχῇ, τῷ ποιητῇ

Αἰτ. Τήν ψυχή, τόν ποιητήν

Κλ. ὦ ψυχή, ὦ ποιητά

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Αἱ ψυχαί, οἱ ποιηταί

Τῶν ψυχῶν, τῶν ποιητῶν

Ταῖς ψυχαῖς, τοῖς ποιηταῖς

Τάς ψυχάς, τούς ποιητάς

ὦ ψυχαί, ὦ ποιηταί

Μέχρι ἐδῶ.

Πήρατε μία ἰδέα, θά προχωρήσουμε ἐκτενέστερα στήν κλίσι τῶν ὀνομάτων.

Κρατῆστε τούς βασικούς κανόνες καί θά συνεχίσουμε μέ τήν περισπωμένη.

Γιά ὃποιον θέλει νά δῆ γενικότερα πῶς κλίνονται τά ὀνόματα, σᾶς δίνω αὐτό τὸν σύνδεσμο.

Ἐπίσης πολύ χρήσιμο εἶναι καί αὐτό (πατῆστε ἐδῶ): Ὃταν δέν εἶμαι σίγουρη γιά κάποια λέξι (τονισμός, ὀρθογραφία), πρᾶγμα συχνό, ἐδῶ ἐλέγχω γιά νά βεβαιωθῶ.

Τώρα πουλάκια μου θά σᾶς βάλω ἂσκησι:

νά τονισθοῦν μέ τόν σωστό ΕΛΛΗΝΙΚΟ τρόπο οἱ λέξεις:

κατηγορος, ανωμαλος, Νειλος, μηκος, βωλος, ταυρος, φλοισβος.

Καί μή ξεχνᾶτε, ὃποιος θέλει μπορεῖ νά ἐγκαταστήσῃ τήν πολυτονική γραμματοσειρά μου, ἀκολουθώντας τίς ὁδηγίες ἀπό τό χρονολόγιό μου.

Ἒρρωσθε!!!

(νά εἶσθε ἐν ρώμῃ (ἡ δοτική πού λέγαμε), τό «ν» τρέπεται σέ «ρ»!!!)

Χρύσα Λίνδου

Πηγή : http://filonoi.gr/2014/09/09/f-mathhmata-arxaion-ellhnikon-4on/

http://pirforosellin.blogspot.gr/  - Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος(link ). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.