Το χρυσό κύπελλο του Νέστορος του βασιλέως της Πύλου

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Στις Μυκήνες

Ο Ερρίκος Σλήμαν ήταν πεπεισμένος ότι τα έπη του Ομήρου δεν ήταν παραμύθια των Ελλήνων, ούτε φαντασιώσεις ενός ποιητή, αλλά αποτελούσαν την ιστορική καταγραφή μια σημαντικής περιόδου της αρχαίας ελληνικής ιστορίας.

Τρία χρόνια μετά την ανακάλυψη της  αρχαίας Τροίας, στο λόφο του Χισαρλίκ, το 1876 άρχισε ανασκαφές στις Μυκήνες. Γρήγορα έφθασε  στα ταφικά συμπλέγματα των Μυκηνών. Στον ταφικό περίβολο Α’  ανακάλυψε πολλούς λακκοειδείς τάφους στους οποίους βρέθηκαν πλούσια κτερίσματα, συμπεριλαμβανομένων πολλών χρυσών αντικειμένων.

 Τα ευρήματα του Σλήμαν στις Μυκήνες συντάραξαν την ανθρωπότητα

Ανάμεσα σε αυτά ήταν ένα ολόχρυσο κύπελλο το οποίο πήρε την ονομασία «Κύπελλο του Νέστορα» όπως περιγράφεται στην Ιλιάδα, ως το κύπελλο του βασιλιά της Πύλου.

Ο Σλήμαν πίστευε ότι οι λακκοειδείς τάφοι ανάγονταν χρονικά  στην εποχή του Τρωικού Πολέμου και προσδιόρισε μάλιστα τον τέταρτο τάφο ως Τάφο του Αγαμέμνονα.

Ωστόσο ο χρονικός προσδιορισμός των λακκοειδών τάφων που ανακάλυψε ο Σλήμαν δεν έγινε δεκτός από τους αρχαιολόγους της εποχής του.

 Οι λακκοειδείς τάφοι χρονολογούνται γύρω στο 1600- 1500 π.Χ. πολύ νωρίτερα από τον τρωικό πόλεμο.

Το κύπελλο εξάλλου, που βρέθηκε στις Μυκήνες διαφέρει από αυτό το οποίο περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα του αλλά  είναι και πολύ μικρότερο σύμφωνα με τις περιγραφές του.

Η χρυσή κούπα των Μυκηνών διαθέτει δύο λαβές, ενώ η κούπα του Ομήρου έχει τέσσερις. Ο Όμηρος αναφέρει πως σε κάθε λαβή έχει σκαλισμένα δύο περιστέρια ενώ αυτό των Μυκηνών έχει ένα πουλί σε κάθε λαβή και , επιπρόσθετα,  αντί για τα ομηρικά περιστέρια το κύπελλο των Μυκηνών έχει ανάγλυφα γεράκια.

Το κύπελλο αυτό βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Στις Πιθηκούσσες της Ιταλίας

Το λεγόμενο ‘Κύπελλο του Νέστορα’ των  αρχαίων Πιθηκουσσών είναι μια πήλινη κούπα (κοτύλη) που βρέθηκε το 1954 σε ανασκαφές σε αρχαίους ελληνικούς τάφους στο νησί Πιθηκούσσαι της αρχαιότητας που είναι το σημερινό  νησί Ίσκια  στον κόλπο της Νάπολης (Ιταλία).

Οι Πιθηκούσσες ήταν από τις πρώτες ελληνικές αποικίες  στη Δύση. Το κύπελλο χρονολογείται στους γεωμετρικούς χρόνους  περίπου 750-700 π.Χ. και πιστεύεται ότι φτιάχτηκε σε εργαστήριο της Ρόδου. Σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο Villa Arbusto στο χωριό Lacco Ameno,  στο νησί της Ίσκιας, στην Ιταλία.

Το κύπελλο φέρει μια επιγραφή τριών γραμμών που έχει χαραχθεί στα πλευρά του σε μεταγενέστερο χρόνο και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως δώρο ταφής σε ένα νεαρό αγόρι.

Η επιγραφή είναι ένα από τα παλαιότερα γνωστά δείγματα γραφής του ελληνικού αλφαβήτου, και καθορίζεται ως ισάξιο με αυτό  της  οινοχόης του Δίπυλου της Αττικής.

Και οι δύο αυτές οι επιγραφές στα αρχαία αυτά σκεύη χρονολογούνται  γύρω στο 740-720 π.Χ. και φέρονται ως συνδεδεμένες με την ευβοϊκή γραφή.

Η επιγραφή

Η επιγραφή δεν είναι  ακέραια αφού έχουν χαθεί ορισμένα θραύσματα από το κύπελλο, ωστόσο γίνεται κατανοητή. Είναι  γραμμένη από δεξιά προς τα αριστερά σε τρεις ξεχωριστές γραμμές.

Το κείμενο έχει ως εξής:

ΝΕΣΤΟΡΟΣ …: ΕΥΠΟΤΟΝ: ΠΟΤΕΡΙΟΝ

ΗΟΣΔΑΤΟΔΕΠΙΕΣΙ: ΠΟΤΕΡΙ …: ΑΥΤΙΚΑΚΕΝΟΝ

ΗΙΜΕΡΟΣΗΑΙΡΕΣΕΙ: ΚΑΛΛΙΣΤΕΦΑΝΟ: ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ

Το οποίο μεταγραφόμενο με την κλασική ορθογραφία  και με τα γράμματα που λείπουν σε παρένθεση,  έχει ως εξής:

Νέστορος [εἰμὶ] εὔποτ[ον] ποτήριο[ν]·
ὃς δ’ ἂν τοῦδε π[ίησι] ποτηρί[ου] αὐτίκα κῆνον
ἵμερ[ος αἱρ]ήσει καλλιστ[εφάν]ου Ἀφροδίτης.

Δηλαδή,

«Είμαι το καλόπιοτο ποτήρι του Νέστωρα

Όποιος, λοιπόν, πιει από το ποτήρι αυτό αμέσως θα τον κυριεύσει

Ο πόθος της ομορφοστεφανωμένης Αφροδίτης»

Οι μελετητές της γραφής, πέρα από τον  σχηματικό χαρακτήρα της ελληνικής αλφαβήτου, εντοπίζουν και μια  σαρκαστική διάθεση στο περιεχόμενό της,  καθώς αναφέρεται στο πλούσιο και θρυλικό Κύπελλο του Νέστωρα της Ιλιάδας με την απλότητα  ενός κυπέλλου φτιαγμένου από πηλό.

Έτσι δίδονται διάφορες ερμηνείες, με την παρέμβαση των μελετητών,  στο κείμενο, στην προσπάθειά τους  να του προσδώσουν την ευθυμία που προτρέπει η επιγραφή.

 Μια πρόσθεση είναι:

 « Νέστωρος μεν, ..» ( Το κύπελλο του Νέστωρα μπορεί να είναι καλό, αλλά…»

Ή

«Νέστορος έρροι …» ( Κούπα του Νέστωρα εξαφανίσου! …»

Ή

Το κείμενο γράφηκε από κάποιον …πιωμένο…

Ή

Ένας πότης έγραψε την πρώτη γραμμή, ένας δεύτερος την άλλη, κ.ο.κ.

Αυτό ενισχύεται  από την διατύπωση του τελευταίου στίχου, που πολύ κομψά αναφέρεται στη σεξουαλική διέγερση του πότη.

Η επιγραφή αυτή σύμφωνα με πολλούς ερευνητές αναφέρεται στο Κύπελλο του Νέστωρα της Ιλιάδας του Ομήρου.

Ωστόσο, άλλοι δεν δέχονται την άποψη αυτή και θεωρούν ότι οι περιγραφές για το βασιλιά της Πύλου υπήρχαν στη μυθολογία και την προφορική παράδοση των Ελλήνων, ανεξάρτητα από τα Ομηρικά Έπη.

Μικρές Εκδόσεις Γιῶργος  Ἐχέδωρος

ΠΗΓΗ =  http://www.mikres-ekdoseis.gr/2011/09/blog-post_27.html