Αρχαιολογικά μνημεία και τοπογραφικά των Αθηνών μέσα από τις Γκραβούρες περιηγητών των 1600-1700-1800.

Μια περιήγηση στην πόλη της Αθήνας με τα μάτια των ανθρώπων προηγούμενων αιώνων και πώς έχει καταγραφεί από αυτούς το ιστορικό σκέλος της πόλεως .Σημαντικά μνημεία και τοπογραφικά στοιχεία που άλλα  χάθηκαν και άλλα επέζησαν μέχρι σήμερα. Σημαντικοί μοναδικοί μάρτυρες της ιστορίας τα στοιχεία αυτά ,υπάρχουν για να διηγούνται το παρελθόν της Ελληνικής Ιστορίας .

Χάρτης της Αθήνας. Ο συγγραφέας σημειώνει τα μνημεία και τα αξιοθέατα της πόλης. Χρονολογία έκδοσης 1675 -  Έκδοση [GUILLET, André Georges]. Athenes ancienne et nouvelle, et l'estat present de l'Empire des Turcs, contenant la vie du Sultan Mahomet IV..., Παρίσι, Estienne Michallet, M.DC.LXXV [=1675].

Σχέδια αρχιτεκτονικών μελών από διάφορα αρχαία μνημεία της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων ο Παρθενώνας και το Αδριάνειο Υδραγωγείο. Από χειρόγραφο του Φραντσέσκο Τζιαμπέρτι (Francesco Giamberti). Χρονολογία έκδοσης 1854 ΈκδοσηLABORDE, Léon Emmanuel S.J. de, Marquis. Athènes aux XVe, XVIe et XVIIe siècles, Παρίσι, Jules Renouard, 1854.

ΤΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΤΟΥ ΑΔΡΙΑΝΟΥ 

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο στην Αθήνα κατασκευάστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό, και αποπερατώθηκε από τον διάδοχό του, Πίο Αντωνίνο.Κατασκευάστηκε στους Ρωμαϊκούς χρόνους και κύριο λόγο για την κατασκευή του αποτέλεσε η ανάγκη να υδροδοτηθεί η ρωμαϊκή συνοικία της Αθήνας η οποία περιελάμβανε τον χώρο που καταλαμβάνει σήμερα το πάρκο του Ζαππείου από τον βουλή έως και το Καλλιμάρμαρο.[1] Οι εργασίες για την κατασκευή του υδραγωγείου ξεκίνησαν το 134 μ.Χ. και ολοκληρώθηκαν το 140 μ.Χ. Η σήραγγα μήκους 25 χιλιομέτρων που κατασκευάσθηκε ξεκινούσε από την περιοχή του Τατοΐου και μετέφερε το νερό με την βαρύτητα έως και τους πρόποδες του Λυκαβηττού όπου αποθηκευόταν σε λιθόκτιστη δεξαμενή χωρητικότητας 500 περίπου κυβικών μέτρων. Το υδραγωγείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι και στα χρόνια της τουρκοκρατίας, οπότε και καταστράφηκε από τον Χατζή-Aλή Χασεκή.. Καθαρίστηκε και ξαναμπήκε σε λειτουργία στους νεώτερους χρόνους από τους δημάρχους Κυριακό και Σούτσο.

Ερείπια του προστώου της δεξαμενής του Αδριάνειου Υδραγωγείου (Δεξαμενή) στους πρόποδες του Λυκαβηττού. Απεικονίζεται γαλακτοκομείο Αρβανιτών (μάντρα). Γυναίκα αρμέγει την κατσίκα για να φτιάξει καϊμάκι. Ένας άντρας έχει έρθει με το άλογό του για να αγοράσει γαλακτοκομικά προϊόντα. Μοναχός κατευθύνεται από τη Μονή των Αγίων Ασωμάτων στην πόλη με το υποζύγιό του που κουβαλάει ελιές και κρασί. Στο βάθος ο Υμηττός με τη Μονή Καισαριανής. Χρονολογία έκδοσης 1794 Έκδοση STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. III (επιμέλεια Willey Reveley), Λονδίνο, John Nichols, 1794.

Γενική άποψη της Αθήνας από το Αδριάνειο Υδραγωγείο (Δεξαμενή) στο Λυκαβηττό. Χρονολογία έκδοσης 1762 Έκδοση STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. I, Λονδίνο, John Haberkorn, 1762.

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο. Χρονολογία έκδοσης 1682 Έκδοση WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

Σύνθεση: Σε σύμπτυξη - Το προστώο του Υδραγωγείου του Αδριανού (Δεξαμενή), ο Παρθενώνας και στο βάθος διακρίνονται οι κίονες από τον Ναό του Ολυμπίου Διός. Χρονολογία έκδοσης 1759 Έκδοση SAYER, Robert. Ruins of Athens, with Remains and other valuable Antiquities in Greece, Λονδίνο, Robert Sayer, MDCCLIX [=1759].

ΝΑΟΣ ΑΓΡΟΤΕΡΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

Στους πρόποδες του Αρδηττού, στο οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις οδούς Αρδηττού, Θωμοπούλου, Κεφάλου και Κούτουλα στο Μετς, στεκόταν κάποτε ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος. Στην περιοχή αυτή, η οποία βρίσκεται επάνω από την ανατολική όχθη του Ιλισού και ονομαζόταν κατά την αρχαιότητα Αγρα ή Αγραι, λατρευόταν η Αρτεμις Αγροτέρα, η Αρτεμις Κυνηγός δηλαδή. Και ο ναός της ήταν ένας μικρός ιωνικός τετράστυλος και αμφιπρόστυλος ναός, ο οποίος κτίστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Ο Ναός της Αρτέμιδος είχε πολλές ομοιότητες με τον Ναό της Αθηνάς Νίκης επάνω στην Ακρόπολη και πιστεύεται ότι και οι δύο χτίστηκαν από τον Καλλικράτη και ολοκληρώθηκαν με 20 χρόνια διαφορά ο ένας από τον άλλο. Ο Ναός της Νίκης τώρα αποκαθίσταται στην Ακρόπολη, ενώ η ιστορία του Ναού της Αρτέμιδος έμελλε να είναι περιπετειώδης και άτυχη.

Δέκα αιώνες μετά την ανέγερση του ναού, τον 5ο αιώνα μ.Χ. δηλαδή, ο Ναός της Αρτέμιδος με ελάχιστες μετατροπές έγινε χριστιανική εκκλησία και σε πολλούς μεταγενέστερους χάρτες αναφέρεται ως Παναγία στην Πέτρα. Αλλωστε έτσι, ως εκκλησία που όμως είχε από χρόνια εγκαταλειφθεί και ερειπωθεί, αποτυπώθηκε από τους Stuart και Revett όταν επισκέφθηκαν την Ελλάδα το 1751 για να ζωγραφίσουν τις αρχαιότητες της Αθήνας. Το θαυμάσιο σχέδιο που μας άφησαν οι δύο άγγλοι ζωγράφοι και αρχιτέκτονες είναι μια πολύτιμη και κατά πάσα πιθανότητα μοναδική απεικόνιση του μνημείου, το οποίο λίγα χρόνια αργότερα, το 1778, κατεδαφίστηκε για να χρησιμοποιηθεί το υλικό του στο οθωμανιικό τείχος που έκτισε ο βοεβόδας των Αθηνών Χατζή Αλί Χασεκί. Τα χρόνια πέρασαν αλλά το μνημείο δεν ξεχάστηκε.

 Από το σημείον το κείμενον παρά τη εν τη οδώ Αρδηττού τοποθεσία "Μετς", ήρχιζεν η διαδικασία των Ελευσινίων Μυστηρίων. Εις τον Ναόν της "Αγροτέρας Αρτέμιδος", ο οποίος σήμερον καλύπτεται από ερειπιώδη οικήματα (ρημαδιά), ελάμβανε χώραν η πρώτη φάσις των "Σεμνών Μυστηρίων", των "εν Άγραις".

 

Άποψη του Ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος ή Μητρώου εν Άγραις (Παναγία στην Πέτρα). Σχεδιαστική απεικόνιση του επιστυλίου. Κάτοψη του μνημείου. Το προστώο της Δεξαμενής του Αδριάνειου Υδραγωγείου (Δεξαμενή) (Β). Κάτοψη του μνημείου. Σχεδιαστική απεικόνιση του θριγκού. Χρονολογία έκδοσης 1745 Έκδοση POCOCKE, Richard. A Description of the East, and some other Countries, Vol. II. Part I. Observations on Palaestine or the Holy Land, Syria, Mesopotamia, Cyprus, and Candia. Vol. II. Part II. Observations on the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, and some other Parts of Europe…, τ. II, Λονδίνο, W. Bowyer, MDCCXLV [=1745].

Ως προς το όνομα Αγροτέρα, θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι είναι ένα πρόσφορο προσωνύμιο της θεάς της φύσεως, της προστάτιδας των κοριτσιών, της θεάς που δεν τέθηκε ποτέ υπό ανδρός (δεν υπό-ανδρεύτηκε, παντρεύτηκε), της δίδυμης του φωτεινού και ορθολογικού θεού Απόλλωνα, μίας θεότητας που λατρεύτηκε με θέρμη στην Αττική. Μίας γυναικείας θεότητας που κατάφερε και επέζησε στο πατριαρχικό πάνθεον, κρατώντας ακόμα, μέσα της μνήμες, από αρχέγονες μητρογραμμικές, αναρχοδημοκρατικές και ειρηνικές κοινωνίες και γνωρίζοντας την λατρεία του κόσμου, είτε σαν Μεγάλη Μητέρα, είτε σαν Παναγιά, είτε σαν Κόρη, είτε σαν Σελήνη. Σαν Σελήνη την συναντούμε με όλες τις μορφές της:  στην νέα σελήνη σαν κόρη, στην πανσέληνο σαν ώριμη γυναίκα και σαν γραία στη χάση της. Αγαπάει αγνά σαν κορίτσι, είναι περήφανη σαν τοξοβόλα (βοηθάει να βρούμε τον στόχο μας) και εκδικείται τους ασεβείς σαν γηραιά τιμωρός.

Γι αυτήν την οντότητα διάλεξαν οι Αθηναίοι για σπίτι της τον λόφο του Αρδηττού, απέναντι από ένα μυστηριακό κέντρο που μυούνταν κυρίως νέοι. Άλλωστε και σήμερα είναι ένα κέντρο νιότης και δύναμης δίπλα στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο και απέναντι από το κολυμβητήριο του Εθνικού. Ο ναός της Αγροτέρας θεωρείται ο πλέον ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ των Αθηνών μετά τον Παρθενώνα

Νότια όψη του Ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος ή Μητρώου εν Άγραις (Παναγία στην Πέτρα). Στο πρώτο επίπεδο ο βοεβόδας των Αθηνών σε κυνηγετική εξόρμηση. Στα δεξιά η Πεντέλη και η Μονή Αγίων Ασωμάτων. Στα αριστέρα η εκκλησία της Σωτείρας Λυκοδήμου. Χρονολογία έκδοσης 1762 Έκδοση STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. I, Λονδίνο, John Haberkorn, 1762.

Υπενθυμίζεται ότι ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος χτίστηκε το 448 π.Χ., πιθανότατα από τον Καλλικράτη, ενώ στο μνημείο αναφέρονται ο Πλάτων και ο Παυσανίας. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, στην περιοχή αυτή τελούνταν τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια. Ο ναός, που συνδέθηκε άμεσα με τη νίκη των Αθηναίων στη Μάχη του Μαραθώνα, κατεδαφίστηκε το 1778 και τα υλικά του χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του τείχους των Αθηνών γύρω από την Ακρόπολη.

Ιστορικά στοιχεία: Ο ναός αυτός δυστυχώς δεν γλύτωσε από τον σκοταδισμό και έτσι επί τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε χονδροειδή υλικά για την κατασκευή του φρουρίου, του ακόμη χονδροειδέστερου τούρκου διοικητή της περιοχής. Σημαντικά μέρη του ναού βρίσκονται εντοιχισμένα στα ερειπωμένα σπίτια που υπάρχουν ακόμη και σήμερα. Γι αυτό είναι αναγκαία η πολύ προσεκτική ανασκαφή στον ιερό χώρο, δεδομένου ότι τα θεμέλια μαρτυρούν και κρατούν ζωντανές τις μνήμες. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι στις ίδιες πέτρες και στα ίδια μάρμαρα ακούμπησαν ενάρετοι άνθρωποι, σύμβολα και ιδέες.

Δεξιά το ακροτελεύτιο μέρος του ναού.-Τη σημασία του ναού έχουν επισημάνει επιφανείς Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι και αρχιτέκτονες ήδη από τον 18ο αιώνα. Τον ναό αποτύπωσαν πρώτοι οι αρχιτέκτονες Τζ. Στιούαρτ και Ν. Ρέβετ όταν επισκέφθηκαν την Αθήνα κατά τη διετία 1751-1753, οπότε και σωζόταν σχεδόν ακέραιος. Λεπτομέρειες αρχιτεκτονικών μελών, όπως κιονόκρανα και τμήμα της μαρμάρινης ζωφόρου, βρίσκονται σήμερα στα Μουσεία του Βερολίνου και της Βιέννης.

Παραδοσιακά δρώμενα στον ιερό χώρο: Στον ναό της Αγροτέρας διαδραματιζόταν η τελετή ενηλικίωσης των νεαρών Αθηναίων μαζί με τους πατέρες τους, τα Απατούρια, όπου οι νέοι πολίτες έδιναν όρκο και μάθαιναν τις κεκρυμμένες από τους αμύητους παραδόσεις της πόλης τους και όχι μόνο. Σε αυτό τον χώρο έμαθε ο μικρός Κριτίας την ιστορία της Ατλαντίδος από τον ομώνυμο παππού του και χάρη στην καταγραφή του Πλάτωνα έγινε ο πλέον γνωστός ελληνικός μύθος παγκοσμίως. Τοπογραφικά στοιχεία:Οι Αθηναίοι όντας αξεπέραστοι στις επιστήμες και απαράμιλλοι στην φιλοσοφία δεν ήταν καθόλου τυχαίο που έφτάσαν στο ίδιο επίπεδο και στις τέχνες. Αν σταθεί λοιπόν κάποιος στο σημείο του ναού της Αρτέμιδος και κοιτάξει προς τον Παρθενώνα θα δει ενδιάμεσα τον τεράστιο ναό του Ολύμπιου Δία. Η γεωμετρία προδίδει τις προθέσεις του χωροθέτη, αφού είναι φανερό ότι πάνω από την οροφή-κεφαλή του Δία, ξεπετάγεται ο Παρθενώνας (γέννηση θεάς Αθηνάς από κεφαλή Ζηνός). Η αρχιτεκτονική προοπτική στην υπηρεσία της μυθολογίας και η γέννηση της θεάς “της του Θεού Σοφίας”.

 Θρησκευτικά - ιστορικά στοιχεία: Ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος και το άλσος του Ιλισσού ακριβώς μπροστά της, είναι το μέρος που τελούνταν κάθε άνοιξη τα μικρά μυστήρια, που ήταν πολύ σημαντικά όμως για την πορεία των μυστών προς τα Μεγάλα Μυστήρια της Ελευσίνας. Συνεπώς το ιερό μοιραζόταν και η Περσεφόνη, η Κόρη των μυστηρίων.

 Δεξιά οι κερκιδες του σταδίου και μπροστά η τρικάμαρη γέφυρα Μπροστά μας τα ερείπια του ναού της Αρτέμιδος.Πρόκειται για Ιωνικό Ναό του 5ου αι., κτίσθηκε πιθανότατα από τον Καλλικράτη αρχιτέκτονα του Ναού της Απτέρου Νίκης στην Ακρόπολη, με τον οποίο παρουσιάζει πολλές ομοιότητες. Συνδέεται άρρηκτα με την ταυτότητα της πόλης και τη χρυσή της εποχή, καθώς στον ναό αυτόν έταξαν οι Αθηναίοι τη νίκη τους στη μάχη του Μαραθώνα. Ήταν επίσης ο τόπος τέλεσης των μικρών Ελευσινίων μυστηρίων γνωστά τα ως «εν Άγραις μυστήρια» και παρέμεινε τόπος λατρείας ενσωματωμένος στην μεταβυζαντινή εκκλησία γνωστή ως «Παναγιά στην Πέτρα» έως το 1778. Έχει καταγραφεί και αποτυπωθεί εκτενώς από ξένους περιηγητές ανά τους αιώνες.

Η Γέφυρα στον Ιλισό ποταμό μπροστά από τον ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδος.

Σχέδια του Ι.Τραυλού του ναού και στην χρήση του τους επόμενους αιώνες 

Αρχιτεκτονικά στοιχεία: Ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος είναι ο δίδυμος ναός του Ναού της Αθηνάς (Απτέρου) Νίκης στην Ακρόπολη, ο μοναδικός γνήσιος αρχαίος ιωνικός ναός που μετρήθηκε από άγγλους αρχιτέκτονες και έγινε πρότυπο για το ρεύμα του νεοκλασικισμού ανά τον κόσμο και για κτήρια ιωνικού ρυθμού.

Μνημείο Νίκης: Οι Αθηναίοι στον μεγάλο πόλεμο Ασίας-Ευρώπης αφιέρωσαν την νίκη του Μαραθώνα στην προστάτιδα τους Αρτέμιδα. Η σπουδαία νίκη - μνημείο της Ευρώπης, με το παρασκήνιο της Πανσελήνου μερικές μέρες πριν.

Φιλοσοφικός τόπος: Ο χώρος αυτός δεν είναι άλλος από τον χώρο που περιγράφει ο θείος Πλάτων στον διάλογο του Φαίδρο. Σε αυτόν το λόφο ο παππούς Σωκράτης έγραψε τον μεγαλύτερο ποιητικό λόγο της ανθρωπότητας για τον έρωτα. Ύμνος στον έρωτα και η σημαδιακή παλινδρόμηση του πιο δίκαιου ανθρώπου που περπάτησε στον πλανήτη.

Ανάγλυφα αλλά μη ευκρινή μέλη της ζωφόρου του ναού

Αθήνα 490 πΧ, Μάχη του Μαραθώνα. Μερικά χρόνια μετά ο αρχιτέκτονας Καλλικράτης κτίζει τον ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδος, ίσως τον δεύτερο πιο σημαντικό ναό της πόλης. Οι Αθηναίοι, με την προτροπή του Μιλτιάδη, από τότε και κάθε έκτη ημέρα του μήνα Βοϊδρομιώνος τελούσαν την γιορτή της Θεάς Αγροτέρας Αρτέμιδος, τιμώντας την Θεά για την βοήθεια της, στον αγώνα εναντίων των βαρβάρων της εποχής εκείνης, των Περσών.

ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΕΝ ΚΗΠΟΙΣ

Οι πληροφορίες που μας παραδίδονται οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το ιερό της «Αφροδίτης εν Κήποις» (440-430 π.Χ.;) βρισκόταν μάλλον στην νοτιοανατολική πλευρά της Αθήνας, στην περιοχή του Ιλισσού (η ονομασία ‘‘Κήποι’’ παραπέμπει σε περιοχή με έντονη βλάστηση, γι’ αυτό και είναι πιθανόν να αναφερόταν σε τόπο κοντά στον Ιλισσό, όπου η χλωρίδα ήταν προφανώς πιο ανεπτυγμένη). Ωστόσο, η θέση του δεν έχει ακόμη ταυτισθεί, ενώ αδιευκρίνιστη παραμένει η σχέση του  με το ιερό που αποδίδεται στην λατρεία της Αφροδίτης («εν Κήποις» ;) στην Βόρεια Κλιτύ της Ακροπόλεως, το οποίο ενδέχεται να λειτούργησε ως παράρτημα του εν λόγω ιερού.

Στο ιερό της «Αφροδίτης εν Κήποις» ήταν στημένο και το λατρευτικό άγαλμα της θεάς, έργο του μαθητή του Φειδίου Αλκαμένους, με το οποίο νίκησε τον Αγοράκριτο σε καλλιτεχνικό διαγωνισμό που διεξήχθη με θέμα το ίδιο το λατρευτικό άγαλμα. Αν και δεν σώζεται το πρωτότυπο γλυπτό, η μορφή του είναι δυνατόν να αποκατασταθεί εν μέρει χάρη σε αντίγραφα (χωρίς κεφάλι) που βρίσκονται σήμερα σε διάφορα μουσεία (Λούβρο, κ.ά.). Ουσιαστικά πρόκειται για μια απεικόνιση της θεάς στον τύπο της Αφροδίτης Ουρανίας, η οποία στηριζόταν εξ ολοκλήρου σε δέντρο· είχε χαλαρή στάση, προβάλλοντας με άνεση το ένα σκέλος, και έφερε χειριδωτό χιτώνα (με μανίκια) που άφηνε ακάλυπτο τον έναν ώμο (εφεύρεση του Αλκαμένους).

Ερείπια του ιερού της Αφροδίτης εν Κήποις στο Δαφνί. Χρονολογία έκδοσης 1985 Έκδοση SKENE, James. Μνημεία και τοπία της Ελλάδος, 1838 – 1845, Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 1985.

Ο βράχος της Ποικίλης και τα ερείπια του ιερού της Αφροδίτης εν Κήποις στο Δαφνί. Χρονολογία έκδοσης 1985 Έκδοση SKENE, James. Μνημεία και τοπία της Ελλάδος, 1838 – 1845, Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 1985.

«ΜΕΣΟΓΕΙΤΙΚΗ ΠΟΡΤΑ»

 Στη γωνία Αμαλίας και Όθωνος υπήρχε στο τείχος μια πύλη, που την ονόμαζαν «Μεσογείτικη Πόρτα», η οποία βέβαια οδηγούσε στα Μεσόγεια. Οι ευφάνταστοι Αθηναίοι δεν άργησαν να της δώσουν το παρατσούκλι «Μπουμπουνίστρα» όπως και την ομώνυμη πηγή απ’ τη μέσα μεριά του τείχους, που ήταν και η αγαπημένη των κατοίκων. Το νερό ερχόταν απ’ τους Αμπελοκήπους μέσα απ’ το παμπάλαιο Αδριάνειο Υδραγωγείο και ο θόρυβός του γοήτευε αλλά και φόβιζε τους Αθηναίους.

Η Μεσογείτικη Πόρτα ή πύλη της Μπουμπουνίστρας, στη σημερινή συμβολή της λεωφόρου Αμαλίας με την οδο Όθωνος, στην Αθήνα. Στο βάθος, η κρήνη της Μπουμπουνίστρας. Χρονολογία έκδοσης 1819 Έκδοση DODWELL, Edward. Views in Greece, from Drawings by Edward Dodwell Esq. F.S.A &c., Λονδίνο, Rodwell and Martin, 1819.

ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΓΕΤΙΔΟΣ ΑΘΗΝΑΣ

 Η πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς στη δυτική πλευρά της Αθηναϊκής Αγοράς την ρωμαϊκή περίοδο . Μνημειώδης είσοδος με τέσσερις δωρικούς κίονες και αέτωμα από πεντελικό μάρμαρο. Κατασκευάσθηκε από τις δωρεές του Ιουλίου Καίσαρα και του Αυγούστου και αφιερώθηκε από τον Δήμο των Αθηναίων στην Αθηνά Αρχηγέτιδα το 11 π.Χ.  

Αθήνα. Δυτική άποψη από την Παζαρόπορτα. Χρονολογία έκδοσης 1971 Έκδοση PEYTIER, Eugène. Liberated Greece and the Morea Scientific Expedition. The Peytier Album in the Stephen Vagliano Collection, Αθήνα, National Bank of Greece, 1971.

Η Πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς στην Αγορά των Αθηνών της ρωμαϊκής εποχής. Στο βάθος διακρίνεται το οθωμανικό ιεροδιδασκαλείο (Μεντρεσές). Χρονολογία έκδοσης 1842 ΈκδοσηWRIGHT, George Newenham. The Rhine, Italy, and Greece. In a Series of Drawings from Nature… With historical and legendary Descriptions by the Rev. G.N. Wright, τόμ. I-II, Λονδίνο/Παρίσι, Fisher, Son & Co., περ. 1842.

Η πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος στην Αθήνα (Παζαρόπορτα).Χρονολογία έκδοσης1808 Έκδοση Εταιρεία των DILETTANTI. Les Antiquités d'Athènes mesurées et dessinées par J. Stuart et N. Revett, peintres et architectes …, I , Παρίσι, Firmin Didot, 1808.

Η Πύλη της Αρχηγέτιδας Αθηνάς στην Αγορά των Αθηνών της ρωμαϊκής εποχής (Παζαρόπορτα). Χρονολογία έκδοσης 1985 -Έκδοση SKENE, James. Μνημεία και τοπία της Ελλάδος, 1838 – 1845, Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 1985.

Η Πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς στην Αγορά των Αθηνών της ρωμαϊκής εποχής. Χρονολογία έκδοσης 1984 Έκδοση DU MONCEL, Théodore. Οδοιπορικό του 1843 από την Αθήνα στο Ναύπλιο, Αθήνα, Ολκός – Αριάδνη, 1984.

 Η Πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς στην Αγορά των Αθηνών της ρωμαϊκής εποχής. Χρονολογία έκδοσης 1820 Έκδοση POMARDI, Simone. Viaggio nella Grecia fatto da Simone Pomardi negli anni 1804, 1805, e 1806. Arrichito di tavole in rame, τ. I, Ρώμη, Vincenzo Poggioli, 1820.

Η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος στην Αγορά των Αθηνών της ρωμαϊκής εποχής. Χρονολογία έκδοσης 1770 Έκδοση LE ROY, Julien David. Les ruines des plus beaux monuments de la Grece, considérées du côté de l'histoire et du côté de l'architecture; par M. Le Roy, historiographe de l'Academie Royale d'Architecture, & de l'Institut de Bologne. Seconde édition corrigée et augmentée. τ. IΙ, Παρίσι, Louis-François Delatour, MDCCLXX [1770].

Η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος στην Αγορά των Αθηνών της ρωμαϊκής εποχής

Πρόσθια όψη της πύλης της Αθηνάς Αρχηγέτιδος (Παζαρόπορτα). Χρονολογία έκδοσης 1762 Έκδοση STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. I, Λονδίνο, John Haberkorn, 1762.

Πλάγια όψη της πύλης της Αθηνάς Αρχηγέτιδος (Παζαρόπορτα). Χρονολογία έκδοσης 1762 Έκδοση STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. I, Λονδίνο, John Haberkorn, 1762.

Η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος  στη  Αγορά της Αθήνας. Σχεδιαστική απεικόνιση της παραστάδας. Κάτοψη του μνημείου.Χρονολογία έκδοσης1745 Έκδοση POCOCKE, Richard. A Description of the East, and some other Countries, Vol. II. Part I. Observations on Palaestine or the Holy Land, Syria, Mesopotamia, Cyprus, and Candia. Vol. II. Part II. Observations on the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, and some other Parts of Europe…, τ. II, Λονδίνο, W. Bowyer, MDCCXLV [=1745].

ΥΔΡΑΥΛΙΚΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ ΚΥΡΡΗΣΤΟΥ

Οκταγωνικός πύργος (πλευρά μήκους 3,20μ.) πάνω σε τρεις βαθμίδες, από πεντελικό μάρμαρο. Έχει κωνική στέγη, κυλινδρικό πρόσκτισμα στη νότια πλευρά και δύο κορινθιακά πρόπυλα στα ΒΑ και στα ΒΔ.

 Το Υδραυλικό Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Αέρηδες).
Χρονολογία έκδοσης1682ΈκδοσηWHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

 Κτίσθηκε από τον αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύρρο της Μακεδονίας στο πρώτο μισό του 1ου αιώνα π.Χ. Στο πάνω μέρος κάθε πλευράς εικονίζονται ανάγλυφα οι άνεμοι με τα σύμβολά τους και τα ονόματά τους χαραγμένα. Εξωτερικά υπήρχαν ηλιακά ρολόγια, ενώ εσωτερικά λειτουργούσε υδραυλικό ρολόι.
Ο πύργος των Ανέμων μετατράπηκε την παλαιοχριστανική εποχή σε εκκλησία ή σε βαπτιστήριο κάποιας γειτονικής εκκλησίας, ενώ στο χώρο έξω από την ΒΑ είσοδο υπήρχε χριστιανικό κοιμητήριο. Το 15ο αιώνα το μνημείο αναφέρεται από τον Κυριακό εξ Αγκώνος ως ναός του Αιόλου, ενώ σε ταξιδιωτική περιγραφή ανώνυμου περιηγητή ως εκκλησία. Το 18ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τεκές των Δερβίσηδων.

Το Υδραυλικό Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Αέρηδες) στην Αθήνα. Χρονολογία έκδοσης 1835 Έκδοση POUQUEVILLE, François-Charles-Hugues-Laurent. Grèce, Παρίσι, Firmin Didot, MDCCCXXXV [=1835].

Χορός των Δερβίσηδων στο Υδραυλικό Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Αέρηδες) που λειτουργούσε ως τεκές (λατρευτικός χώρος) των Δερβίσηδων. Από την οροφή κρέμονται δεκαέξι αυγά στρουθοκαμήλου, για να αποτρέψουν το κακό μάτι. Απεικονίζεται η τελική φάση του χορού των Δερβίσηδων, κατά την οποία οι δύο κύριοι χορευτές στροβιλίζονται κρατώντας ο ένας τον άλλο από τη ζώνη. Με πράσινη ενδυμασία και λευκό τουρμπάνι, ο σεΐχης ή επικεφαλής των Δερβίσηδων, ο οποίος εμψύχωνε τους χορευτές κρούοντας το κύμβαλο. Χρονολογία έκδοσης 1819 Έκδοση DODWELL, Edward. Views in Greece, from Drawings by Edward Dodwell Esq. F.S.A &c., Λονδίνο, Rodwell and Martin, 1819.

Το Υδραυλικό Ρολόι του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Αέρηδες). Κάτοψη του μνημείου. Χρονολογία έκδοσης 1745 Έκδοση  POCOCKE, Richard. A Description of the East, and some other Countries, Vol. II. Part I. Observations on Palaestine or the Holy Land, Syria, Mesopotamia, Cyprus, and Candia. Vol. II. Part II. Observations on the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, and some other Parts of Europe…, τ. II, Λονδίνο, W. Bowyer, MDCCXLV [=1745].

Όψη του Υδραυλικού Ρολογιού του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Πύργος των Αέρηδων).

Τομή καθ' ύψος του Υδραυλικού Ρολογιού του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Πύργος των Αέρηδων).1762

Η Αγορά των Αθηνών την ρωμαϊκή περίοδο -Φωτ.1923

Άποψη της Βιβλιοθήκης του Αδριανού. Διακρίνεται το εκκλησάκι Άγιος Ασώματος στα Σκαλιά

Άποψη της Βιβλιοθήκης του Αδριανού στην Αθήνα. Κάτοψη του μνημείου. Πρωτότυπος τίτλος The Temple of Jupiter Olympius at Athens. Χρονολογία έκδοσης 1745 Έκδοση POCOCKE, Richard. A Description of the East, and some other Countries, Vol. II. Part I. Observations on Palaestine or the Holy Land, Syria, Mesopotamia, Cyprus, and Candia. Vol. II. Part II. Observations on the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, and some other Parts of Europe…, τ. II, Λονδίνο, W. Bowyer, MDCCXLV [=1745].

Η Βιβλιοθήκη του Αδριανού από το σπίτι του προξένου της Βρετανίας Νικόλαου Λογοθέτη. 1808

Ο χάρτης της Αθήνας που σχεδίασαν οι Γάλλοι καπουτσίνοι μοναχοί γύρω στο 1670.

ΠΥΛΗ ΤΟΥ ΑΔΡΙΑΝΟΥ

Το 131-132 μ.Χ. ιδρύθηκε από τους Αθηναίους, έξω από τον περίβολο του Ολυμπιείου στα ΒΔ μια θριαμβική αψίδα, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον αυτοκράτορα Αδριανό για τα πολυάριθμα έργα του στην Αθήνα. Ήταν κτισμένη πάνω σε ένα αρχαιότερο δρόμο που συνέδεε την πόλη με τα Παριλίσια Ιερά και αποτελούσε ορόσημο μεταξύ της παλαιάς και της νέας πόλης.
Το μνημείο, ύψους 18 μ. πλάτους 13 μ., έχει δύο ίδιες προσόψεις και αρθρώνεται καθ' ύψος σε δύο σαφώς διακριτά τμήματα. Το κάτω μέρος ακολουθεί το ρωμαϊκό σχήμα της τιμητικής αψίδας, ενώ το επάνω μιμείται το ελληνικής παράδοσης πρόπυλο. Στο επιστύλιο επάνω από την τοξωτή δίοδο υπάρχουν οι επιγραφές, στη δυτική: ''Αιδ' εισ' Αθήναι, Θησέως η πριν πόλις'' και στην ανατολική: ''αιδ' εισ' Αδριανού και ουχί Θησέως πόλις''.
Το 1778 η αψίδα ενσωματώθηκε στο ανατολικό σκέλος του τούρκικου οχυρωματικού περιβόλου της Αθήνας, γνωστού ως ''τείχος του Χασεκή'', οπότε και μετατράπηκε σε πύλη, γνωστή ως ''πόρτα της βασιλοπούλας'' ή ''καμαρόπορτα''.

Η Πύλη του Αδριανού. Χρονολογία έκδοσης 1682 Έκδοση WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

Η νοτιοανατολική όψη της Πύλης του Αδριανού. Χρονολογία έκδοσης 1794 Έκδοση STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. III (επιμέλεια Willey Reveley), Λονδίνο, John Nichols, 1794.

Πύλη του Αδριανού: Εικ. 1. Τομή καθ' ύψος. Εικ. 2. Πλάγια όψη. Χρονολογία έκδοσης 1794 Έκδοση STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. III (επιμέλεια Willey Reveley), Λονδίνο, John Nichols, 1794.

Σύνθεση: Ο Ναός του Ολυμπίου Διός και στα αριστερά οθωμανικό νεκροταφείο δίπλα σε μουσουλμανικό τέμενος. Στο βάθος διακρίνεται η Ακρόπολη, ο Παρθενώνας και η Πύλη του Αδριανού. Χρονολογία έκδοσης 1759 Έκδοση SAYER, Robert. Ruins of Athens, with Remains and other valuable Antiquities in Greece, Λονδίνο, Robert Sayer, MDCCLIX [=1759].

Σύνθεση: Η Πύλη του Αδριανού μαζί με τον χώρο όπου υπήρχε το Ωδείο του Περικλέους ή Ωδείο της Αθήνας. Στο βάθος αριστερά διακρίνεται ο Ναός του Ολυμπίου Διός. Χρονολογία έκδοσης 1759 Έκδοση SAYER, Robert. Ruins of Athens, with Remains and other valuable Antiquities in Greece, Λονδίνο, Robert Sayer, MDCCLIX [=1759].

Άποψη της Πύλης του Αδριανού στην Αθήνα. Κάτοψη του μνημείου. Κορινθιακά κιονόκρανα από την Πύλη του Αδριανού (Α), από το Πόρτιτσι στα περίχωρα της Νάπολης (Β) και από τη Σαλαμίνα της Κύπρου (C). Κάτοψη του Ναού του Ολυμπίου Διός (Ολυμπίειον) στην Αθήνα. Χρονολογία έκδοσης 1745 Έκδοση POCOCKE, Richard. A Description of the East, and some other Countries, Vol. II. Part I. Observations on Palaestine or the Holy Land, Syria, Mesopotamia, Cyprus, and Candia. Vol. II. Part II. Observations on the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, and some other Parts of Europe…, τ. II, Λονδίνο, W. Bowyer, MDCCXLV [=1745].

Η Πύλη του Αδριανού στην Αθήνα. Στο βάθος ο Ναός του Ολυμπίου Διός. Χρονολογία έκδοσης 1770 Έκδοση LE ROY, Julien David. Les ruines des plus beaux monuments de la Grece, considérées du côté de l'histoire et du côté de l'architecture; par M. Le Roy, historiographe de l'Academie Royale d'Architecture, & de l'Institut de Bologne. Seconde édition corrigée et augmentée. τ. IΙ, Παρίσι, Louis-François Delatour, MDCCLXX [1770].

Άποψη το Χορηγικού Μνημείου του Θρασύλλου (Παναγιά η Σπηλιώτισσα). Στα δεξιά διακρίνεται η Πύλη του Αδριανού και ο Ναός του Ολυμπίου Διός. Χρονολογία έκδοσης 1867 Έκδοση REY, Etienne. Voyage pittoresque en Grèce et dans le Levant fait en 1843-1844. Par E. Rey, peintre, & A. Chenavard, architecte, Professeurs à l'Ecole des Beaux-Arts de Lyon, membres de l'Academie des Sciences, Belles-Lettres Arts de ladite Ville, correspondants de plusieurs autres sociétés savantes, et Dalgabio, architecte. Journal de Voyage. Dessins et planches lithographiées par Etienne Rey, τ. Ι-ΙΙ, Λυόν, Louis Perrin, MDCCCLXVII [=1867].

Το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου (Παναγία η Σπηλιώτισσα) στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης. Χρονολογία έκδοσης 1683 Έκδοση WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

Πρωτότυπος τίτλος Χρονολογία έκδοσης 1813 Έκδοση CLARKE, Edward Daniel. Travels in various countries of Europe Asia and Africa. Part the Second Greece Egypt and the Holy Land, Λονδίνο, R. Watts for T. Cadell and W. Davies, MDCCCXIII [=1813].

Τα ερείπια του Ναού του Ολυμπίου Διός και η νοτιοανατολική γωνία της Ακρόπολης με τον Παρθενώνα. Χρονολογία έκδοσης 1813 Έκδοση HOBHOUSE, John Cam, Lord Broughton. A Journey through Albania, and other provinces of Turkey in Europe and Asia, to Constantinople, during the years 1809 and 1810 … Second Edition, τόμ. Ι-II, Λονδίνο, James Cawthorn, 1813.

Εορτασμός του Πάσχα στον Ναό του Ολυμπίου Διός.Χρονολογία έκδοσης 1887/1992 Έκδοση SCHWEIGER LERCHENFELD, Amand, (Freiherr von). Griechenland in Wort und Bild, Eine Schilderung des hellenischen Konigreiches, Λειψία, Heinrich Schmidt & Carl Günther, 1887 / Kettwig, Phaidon, 1992.

Η Αθήνα από τον Ιλισσό. Χρονολογία έκδοσης 1985 Έκδοση SKENE, James. Μνημεία και τοπία της Ελλάδος, 1838 – 1845, Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 1985.

ΧΟΡΗΓΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΛΥΣΙΚΡΑΤΗ

 Το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη (Φανάρι του Διογένη).
Χρονολογία έκδοσης 1682 Έκδοση WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

Το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη (Φανάρι του Διογένη). ΕΚΔΟΣΗ 1842

Το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη Alfred Beaumont,  1834    ΔΕΙΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ

(Ηρώδειο). Χρονολογία έκδοσης 1813 Έκδοση CLARKE, Edward Daniel. Travels in various countries of Europe Asia and Africa. Part the Second Greece Egypt and the Holy Land

Αναπαράσταση μνημείου, πιθανότατα του ωδείου στην Αθήνα την ρωμαϊκή εποχή . Το σχέδιο είχε δημοσιευτεί στα 1672, ως αναπάρασταση του αμφιθεάτρου της Βερόνας και με μικρές παραλλαγές, στην έκδοση του Hieronymi Mercurialis, "De Arte Gymnastica". Χρονολογία έκδοσης 1675 Έκδοση [GUILLET, André Georges]. Athenes ancienne et nouvelle, et l'estat present de l'Empire des Turcs, contenant la vie du Sultan Mahomet IV..., Παρίσι, Estienne Michallet, M.DC.LXXV [=1675].

 Το Μνημείο του Φιλοπάππου στην Αθήνα. Χρονολογία έκδοσης 1745 Έκδοση POCOCKE, Richard. A Description of the East, and some other Countries, Vol. II. Part I. Observations on Palaestine or the Holy Land, Syria, Mesopotamia, Cyprus, and Candia. Vol. II. Part II. Observations on the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, and some other Parts of Europe…, τ. II, Λονδίνο, W. Bowyer, MDCCXLV [=1745].

Το Μνημείο του Φιλοπάππου.Χρονολογία έκδοσης 1682 Έκδοση
 WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

Αθήνα το 1793

Πανόραμα των Αθηνών  1819, Watercolor by Joseph Thürmer.

Χάρτης της Αθήνας. Χρονολογία έκδοσης 1683 Έκδοση WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

Άποψη της Αθήνας.Χρονολογία έκδοσης 1682 Έκδοση WHELER, George. A Journey into Greece… In Company of Dr Spon of Lyons. In six books. Containing I…, II…, III…, IV…, V…, VI…, Λονδίνο, William Cademan, Robert Kettlewell and Awnsham Churchill, 1682.

Άγαλμα του Αχιλλέα στην Αθήνα . Χρονολογία έκδοσης 1556 Έκδοση THEVET, André. Cosmographie de Levant par F. André Thevet d’Angoulême. Revue et augmentée de plusieurs figures, Λυών, Jean Tournes et Guil. Gazeau, 1556.

ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ
ΠΗΓΗ  -  http://ellinondiktyo.blogspot.gr/2014/09/1600-1700-1800.html