Ο ανθελληνισμός απέναντι στον μεγαλύτερο φιλόσοφο και πολιτικό του ΙΔ (14ου) αιώνος, τον Γεώργιο ή Πλήθωνα Γεμιστό από την Σπάρτη και το κάψιμο των βιβλίων του, του Όμηρου Ερμείδη - L'anti-Hellenism verso il più grande filosofo e politico del XIV secolo, Georgios o Plethon Gemisto di Sparta e la bruciatura dei suoi libri da Omero Ermeidis - El anti-helenismo hacia el mayor filósofo y político del siglo XIV, Georgios o Plethon Gemisτo de Esparta y la quema de sus libros por Homero Ermedy - The anti-hellenism towards the greatest philosopher and politician of the 14th century, Georgios or Plethon Gemisto from Sparta and the burning of his books by Homer Ermedy

 

Ο ανθελληνισμός απέναντι στον μεγαλύτερο φιλόσοφο και πολιτικό του ΙΔ (14ου) αιώνος, τον Γεώργιο ή Πλήθωνα Γεμιστό από την Σπάρτη και το κάψιμο των βιβλίων του, του Όμηρου Ερμείδη

  Ο μεγαλύτερος κατά γενική ομολογία φιλόσοφος και πολιτικός του ΙΔ αιώνος πολεμήθηκε πολύ από τον χριστιανισμό και τον πατριάρχη Σχολάριο. Ο Πλήθωνας είχε συμπτύξει  τις ιδέες του Πλάτωνος, του Ζωροάστρου, των Στωικών, των νεοπλατωνικών και άλλων, προσθέτοντας και δικές του. Βάσει αυτή η ελληνική πολυθεΐα ήτο διαρρυθμισμένη, μαζί με πολιτική και κοινωνική αναδιοργάνωση.  

  Ο Γεώργιος Γεμιστός, ο επονομαζόμενος Πλήθων, γεννήθηκε στα μέσα του ΙΔ αιώνος στην Σπάρτη. Ο Βησσαρίων ο Βυζάντιος στο «......................» «Plethon ........................s» αναφέρει για αυτόν,  ο Ερμώνυμος δε ο Σπαρτιάτης εν τω εις Πλήθωνα επιταφίω λέγει : Ουκέτι λοιπόν περιώνυμος Σπάρτη, ουκέτι Λακεδαίμων ευδαίμων, ουκέτι Πελοπόννησος ζηλουμένη» και σε άλλο σημείο «ω πατρίς εμή κακοδαίμων, ή τάλλα μεν δυστυχής, ως πάντων άμοιρος ούσα των χρηστών, ενί δε τούτων μόνω ζηλουμένη τε πάσι και αδομένη». Αλλά και ο Δούκας στο έργο του «Ιστορίαι» στο κεφάλαιο 31 αναφέρει : «Ο Γεμιστός ο εκ Λακεδαιμονίας».

  Αναφέρει ο Σάθας ότι αγνοείται από κάποιους διδασκάλους που εκπαιδεύθηκε εάν δε πιστεύσουμε τον Σχολάριο, ο Γεννάδιος ο οποίος λέγει ότι ενώ ο Γεμιστός ήτο φυγάς ήλθε εις την Αδριανούπολη, έδρα τότε των Τούρκων, και είχε δεξιωθεί από κάποιο Ελισσαίο, μεγάλο εις την βαρβαρική αυλή, από τον οποίον εδιδάχθηκε την πολυθεΐα, και την φιλοσοφία του Ζωροαστρισμού.

  Μετά τον θάνατο του Ελισσαίου, ο οποίος κάηκε ζωντανός, ο Γεμιστός ήλθε εις την Σπάρτη όπου και διέπρεψε το υπόλοιπο του μακρού βίου του, ασχολούμενος με την φιλοσοφία και θεολογία, τις οποίες και εδίδασκε.

  Έγραψε φιλοσοφικά πονήματα, εις τα οποία εμφαίνεται η υγιής διδασκαλία ασχέτως των παραδοξολογιών του γήρατός του. Με τα ιστορικά, γεωγραφικά και αστρονομικά είχε μετά από κοπιώδη μελέτη ευρεία μάθηση. Μετά αφιερώθηκε εις την πολιτική όπου εκπόνησε πράγματα που αφορούσαν την εσωτερική κατάσταση της Πελοποννήσου, όπου πρόβαλε και σχέδια τολμηρά αναμορφώσεως, εις τα οποία εκήρυττε αυτά ως εκτελεστής.

  Η φήμη του αυξανομένη περιέρχετο την Αυτοκρατορία, και εισήλθε θριαμβευτικά και εις τα ανάκτορα. Οι δεσπότες της Πελοποννήσου με διαφόρους τρόπους έδειξαν την υπόληψη τους προς αυτόν. Κατά τον Νοέμβριο του 1427 ο δεσπότης Θεόδωρος με αργυρόβουλλο έδωσε τιμάριο στον Γεμιστό της Λακεδαίμονος κάστρο και χώρα Φαναρίου και Βρύσεως. Τον δε Οκτώβριο του 1428 ο αυτοκράτορας ο Ιωάννης, επικύρωσε στον Γεμιστό με χρυσόβουλλο τα ανωτέρω κτήματα. Ο δε Δημήτριος ο Παλαιολόγος, επικύρωσε τον Ιούλιο του 1450 σε αυτόν και τους υιούς του Δημήτριο και Ανδρόνικο [Miklosich, Arta et Diplomata, σελίδα 173 και 223].  

  Το 1428 ο αυτοκράτωρ Ιωάννης ο Παλαιολόγος [η οποία ευρίσκεται ως κώδικας της Μόσχας, .......................................................] περιοδεύοντας την χερσόνησο, συμβουλεύθηκε τον θρυλούμενο φιλόσοφο της Σπάρτης δια το σπουδαιότερο της εποχής πολιτικό ζήτημα, το πρόβλημα της ενώσεως των δυο εκκλησιών, όπου το 1437 ο Γεμιστός αποτελούσε ως συγκλητικός μέρος της συνοδείας του αυτοκράτορος εις την σύνοδο της Ιταλίας.

  Εις την σύνοδο αυτή ο Γεμιστός είχε διορισθεί μέλος της υπό των Ελλήνων όπου είχε εκλεχθεί εξαμελούς επιτροπής, δια την κατάρτιση των προπαρασκευαστικών εργασιών εκάστου τμήματος. Από τότε άρχισε το φιλοσοφικό στάδιο του Γεμιστού. Γεννήθηκε ο νεοπλατωνισμός και άρχισε ο πόλεμός του από τον χριστιανισμό. Συμμάχησε με τους Εθνικούς όπου και ενίσχυσε τους διωγμούς κατά των χριστιανών από τους τελευταίους εθνικούς αυτοκράτορες, όπου θριάμβευσε προσωρινά επί Ιουλιανού, έπειτα έκπεσε αλλά εξακολούθησε τις υποκεκρυμμένες προσβολές του μέχρι του Ιουστινιανού, όπου έφθασε εις την εξορία και την σιωπή. Κατά τον μεσαίωνα ο Ψελλός θέλησε να αναζωπυρώσει τον από την στάχτη κρυμμένο σπινθήρα, αλλά υποχρεώθηκε να συνθέσει ποίημα δια την διάλυση των υπονοιών δια αναγέννηση του πολυθεϊσμού κατά αυτού.

  Η χριστιανική θρησκεία παρατάχθηκε αντιμέτωπος κατά του επικίνδυνου αυτού εχθρού, όπου και επάταξε αυτόν μέχρι εξοντώσεως. Η Σχολαστική φιλοσοφία είχε ήδη εκθρονίσει την Ακαδημαϊκή , και κανείς λόγος πλέον δεν εγένετο περί του Πλάτωνος.   

  Ο Γεμιστός δυσανασχέτησε με την εγκατάλειψη της Πλατωνικής φιλοσοφίας, αλλά από πολύ πιο πριν είχε συλλάβει ένα παράτολμο έργο όχι μόνο της εμφανίσεως αλλά και της πρακτικής εφαρμογής, διαμορφωμένης από τους νεοπλατωνικούς με νέες δοξασίες του.

Πρώτα έπρεπε να αντιμετωπίσει τις προλήψεις κατά της φιλοσοφίας, που υποστηρίζοντο από την εκκλησία και αφού γίνει γνωστός ο τέως απόβλητος Πλάτων, να εφαρμοσθεί έπειτα το σύστημα, του οποίου οι βάσεις ήσαν πάντα άγνωστες.

  Σε αυτόν τον μεγάλο αγώνα είχε αφοσιωθεί πλέον ο Γεμιστός.

  Όταν είχε δεξιωθεί από τους Μεδίκους εις την Φλωρεντία άρχισε να αναπτύσσει σε αυτούς την άγνωστη Πλατωνική φιλοσοφία. Ο κόσμος είχε ενθουσιασθεί από την διδασκαλία του Γεμιστού, ώστε ο Πλατωνισμός αριθμούσε ήδη εις τις αραιωμένες τάξεις του έναν μεγάλο και επίσημο πρόμαχο. Από τότε συνέλαβε την ίδρυση της Πλατωνικής Ακαδημίας, όπου συνέστησε εις τον υιό του πασίγνωστου ιατρού του Μαρσίλιου Φικίνου την μελέτη και την μετάφραση του Πλάτωνος και των νεοπλατωνικών.

  [Magnus Cosmus, philosophum Graecum uomiue Gemistum, de mysteriis platonicis disputanrem frequenter audivit. Et cujus ore fervent sic afflatus est protinus, ut inde academiain quamdam alta mente haue oppurtuno primo tempore pariturus – Ficinus Praet Plotini].

  Κατά την διάρκεια της παραμονής του εις την Ιταλία μετά από αίτημα των Μεδίκων, συνέγραψε το πόνημα «Περί ών Αριστοτέλης προς Πλάτωνα διαφέρει», το οποίο χρησιμοποίησε ως προανάκρουσμα στο μεταξύ των δυο σχολών πάλη, όπου μέσα σε ένα θρίαμβο κατέρριψε το οικοδόμημα της Σχολαστικής φιλοσοφίας.

 Πιθανώς τότε μετέτρεψε το πρώτο του όνομα από Γεμιστός σε Πλήθωνας, ίσως ως ομοιάζων προς το Πλάτωνας. Η αλλαγή αυτή θεωρήθηκε από τους χριστιανούς ως το πρώτο βήμα προς τον εθνισμό [Εθνικοί]. Υπόνοιες πριν από πολύ είχαν ειπωθεί περί ειδωλολατρικών φρονημάτων του Γεμιστού, αφού άλλωστε ήτο γνωστό ότι είχε συγγράψει βιβλίο προτιθέμενο την ανατροπή του χριστιανισμού και την επάνοδο της ειδωλολατρίας.  

  Εάν πιστέψουμε τον παράφορο Τραπεζούντιο, εις την Φλωρεντία ήδη ο Πλήθων διακήρυξε το τολμηρό του σχέδιο περί παλινορθώσεως των θεών της αρχαιότητος

[Τραπεζούντιος - ...................................................]

  Μετά την λήξη της Συνόδου ο Πλήθων επέστρεψε εις την Σπάρτη, όπου τον επισκέφθηκε το 1411 ο περιφανής Φραγκίσκος Φίλελφος, γέροντα ήδη.

  Εκεί επεξεργάσθηκε το έργο του Περί νόμων, το οποίο έμελλε να γίνουν ταραχές χωρίς όμως καμμία τύχη.

  Ο Σχολάριος γνωρίζοντας τα της συγγραφής του, ήθελε να αναγκάσει τον Πλήθωνα να εκφράσει δημόσια τις μυστηριώδεις θρυλλούμενες ιδέες του. έτσι έγραψε κατά του Αριστοτέλους και του Πλάτωνος. Οπότε ανοίχθηκε σπουδαία συζήτηση ανάμεσα στις δυο σχολές, όπου ο Σχολάριος του ζητάει να προβάλλει την δημοσίευση του επίφοβου συγγράμματός του : «Αλλ’ εί τινες νυν τα σαπρά Ελλήνων ανανεοίεν ληρήματα, τούτοις φασίν εν ασυγγνώστω καλινδείσθαι τω ψεύδει. Μετά γαρ την λαμπράν της μοναρχίας απόδειξιν, ήν εκείνοι μεν, ταις εισαγωγαίς των ψευδωνύμων αναιρούντες θεών, τοις λόγοις μόνοις ετίμων, ο δε του θεού συμφυής και ουσιώδης λόγος μετά των ανθρώπων γεγενημένος αναμφισβήτως και καθαρώς πιστεύειν εδίδαξε, που νυν όσιον αύθις θεοποιείν, και την αλόγιστον εκείνην θεοποιΐα αναζωπυρείν απεσβεσμένην πειράσθαι, και θεών τινών αναγνωρισμούς εκ φιλοσοφίας υπέρ των ποιητών διάστροφον γνώμην, και αγιστείας ευσταλείς, ως αυτοί φάσι, και νόμους ηθών και διαίτης υφ’ ηγεμόνι Ζωροάστρη και Πλάτωνι και τοις εκ στοάς, και τοιαύτην τινα λόγων ομίχλην αύθις συνάγειν ; ής ταις της ιεράς διδασκαλίας ακτίσι θείως εσκεδασμένης, προς τας υπερφυούς αληθείας αυγάς η των ανθρώπων φύσις ανέλαμψεν. Εκείνα μεν ουν ει συμβαίη μοι ες χείρας πάντα ελθείν φλυαρίαν όντα φείκω μακράν, και πολλοί δείξουσιν αλλά γένοιτο καμοί τούτον ενστήτασθαι τον αγώνα, και μη πυρμ αλλά λόγους μάλλον αληθείας επαφείναι τοις γράμμασιν, ως τοις γράψασι μάλλον πρέποντος του πυρός».

  Ο Πλήθωνας στο θρυλλούμενο σύγγραμμά του συνέπτυξε τις ιδέες του Πλάτωνος, του Ζωροάστρου, των Στωϊκών, των νεοπλατωνικών και άλλων, προσθέτοντας και δικές του. βάσει αυτή η ελληνική πολυθεΐα ήτο διαρρυθμισμένη, μαζί με πολιτική και κοινωνική αναδιοργάνωση. Ήτο ένα έργο σε τρία βιβλία, αποτελούμενα από 101 κεφάλαια.

  Το οποίο προλόγιζε ως εξής : «Τάδε συγγέγραπται περί νόμων και πολιτείας της αρίστης, ήν αν διανοούμενοι άνθρωποι και άττ’ αν και ιδία και κοινή μετιόντες τε και επιδηδεύοντες, ως δυνατόν, ανθρώπων κάλλιστά τε και άριστα βιώεν,  και εις όσον οίον τε ευδαιμονέστατα». Εις την αρχήν ευρίσκεται η εξής ανακεφαλαίωση «Η βίβλος ήδε περιέχει, θεολογίαν με την κατά Ζωροάστρην τε και Πλάτωνα, ονομαζομένων των δια της φιλοσοφίας αναγνωριζομένων θεών τοις πατρίοις τοις Έλλησι θεών ονόμασιν, ελκομένοις εκάστοις εκ του ου πάνυ τοι συνώδου φιλοσοφία, δια τας υπό των ποιητών διαστροφάς, επί το ως μάλιστα δη φιλοσοφία συνωδόν. Ηθικά κατά τε τους αυτούς σοφούς και έτι μην τους Στωϊκούς. Πολιτείαν δε Λακωνικήν, αφηρημένου μεν αυτής του άγαν της σκληραγωγίας και τοις γε πολλοίς ουκ ευπαραδέκτου, προστιθεμένης δε της εν τοις άρχουσι μάλιστα φιλοσοφίας, του κρατίστου δη τούτου των Πλατωνικών πολιτευμάτων. Αγιστείας ευσταλείς, και ούτε περιέργους, ουδ’ αυ του δέοντος εκλιπείς. Φυσικά δε δη κατά Αριστοτέλην τα πολλά. Άπτεται δε πως η βίβλος και λογικών αρχών, αρχαιολογίας τε Ελληνικής, και πη και υγιεινής διαίτης».

  Το αυτόγραφο του Πλήθωνος παραλήφθηκε μετά τον θάνατόν του, από τους δεσπότες της Πελοποννήσου και παραδόθηκε εις τον πατριάρχη Σχολάριο, ο οποίος αφού το ανέγνωσε το θεώρησε επικίνδυνο άμα διαδοθεί όπου και το παρέδωσε σε δημόσια πυρά, εξορκίζοντας όλους να συντελέσουν εις την καταστροφή οιουδήποτε αντιγράφου. [επεί δε και λίαν εικός άλλοθι που το ίσον υπάρχειν υπό του των εκείνω φοιτησάντων ή ζώντος ή τελευτήσαντος εκγραφέν, παρακελευόμεθα πάσιν ως από θεού, είποτε και οπουδήποτε ευρίσκοιτο ή όλον το βιβλίον ή μέρους εκγεγραμμένον εν τινί των χριστιανών, περί μεν φθείρειν αυτόν τον έχοντα, κρύπτοντα δε και εαλωκότα, μετά μιαν και δευτέραν παράινεσιν, ει μη παρρησία βούλοιτο καίειν, είργειν τον τοιούτον απάσης των Χριστιανών κοινωνίας –«Γεννάδιος, προς Ιωσήφ τον έξαρχον»]

  Ένεκα της πράξεως αυτής ο Σχολάριος επέσυρε την κατακραυγήν πολλών, όπως και ενός ανωνύμου μαθητού του Πλήθωνος, ο οποίος είπε δια τον διδάσκαλό του : «Ει δε φθονερός τις και απαίδευτος έφθειρε το σον έργον, ο κατέλιπες, πάτερ, προς ένδειξιν σοφίας και μνήμης της σης, αλλά και προς ωφέλειαν των νυν και ύστερον γενησιμένων ανθρώπων, τογε μην σον κλέος, ω γενναίε, έσται άτρεπτον, μη δειλιών βασκανία…… Και γαρ οι άριστοι των νυν Ελλήνων μισούσιν εκείνον ώσπερ ιερόσυλον τινα, ή τυμβωρύχον, και αλιτήριον».

  Δεν απωλέσθηκε όμως ολόκληρο το σύγγραμμα του Πλήθωνος. Ο Δημήτριος ο Ράλλης διέσωσε αρκετά αποσπάσματα, τα οποία δημοσίευσε ο Άρντιος, μαζί και με μεταγενέστερα αντίγραφα. Ο δε C. Alexandre συμπλήρωσε αυτά εις δε το Α βιβλίο με τα κεφάλαια α, β, γ, δ, ε κα, από δε το Β βιβλίο το κβ, κστ, κζ και το Γ βιβλίο με το γ, ιδ, ιε, λα, λβ, λε, λστ, και μγ. 

  Ο Πλήθωνας απεβίωσε εκατονταετής σχεδόν εις την Σπάρτη την 26η Ιουνίου, ημέρα Δευτέρα και ώρα πρώτη της ημέρας, όπως αναγράφεται σε κάποιο χειρόγραφο της βιβλιοθήκης του Μονάχου, από όπου παραλείπεται το έτος, το οποίο ο C. Alexandre  το ορίζει μεταξύ του 1450 και του 1456.

  Μετά τον εξύμνησαν την παιδεία και τοις αρετές του αρκετοί μεταξύ αυτών ήτο και ο Ερμώνυμος, δημοσιεύθηκαν από τον Αλέξανδρο

 Η βιβλιογραφία αποκρύπτεται μέχρι κυκλοφορίας του βιβλίου, επειδή αναπαράχθηκαν άρθρα του συγγραφέως άνευ αναφοράς του ονόματός του, της ιστοσελίδος αλλά και του βιβλίου μέρος α που αναφέρεται κάτωθι.

Απόσπασμα από το βιβλίο του συγγραφέως Ομήρου Ερμείδη με τον τίτλο «Αναμνήσεις από το μέλλον του χθες» υπότιτλο «Ηρωολόγιον Αγιολόγιον», μέρος β,  [μέρος α, 1998 εκδόσεις Γεωργιάδης] υπό έκδοσιν.

http://pirforosellin.blogspot.gr/  - Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος(link ). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.440.485.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.