Περί του Μινωϊκού πολιτισμού - Μέρος 4ον - About the Minoan Civilization - Part 4 - there is a translator on the website

 

Πύργος Aνωπόλεως. Αγγείο του ρυθμού Πύργου. Προανακριτική εποχή.

Ηράκλειο, Αρχαιολογικό Μουσείο. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ.

ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

Τα χειροποίητα μινωικά αντικείμενα καταδεικνύουν και τις πρακτικές και καλλιτεχνικές δεξιότητές των. Πολυάριθμα υλικά χρησιμοποιήθηκαν. 

Κατασκευάστηκαν πέτρινα αγαλματίδια και εφαρμόστηκαν ποικίλες εκδόσεις αγγειοπλαστικής. Ο Μινωίτης έκανε επίσης πολλή εργασία με το μέταλλο και το ελεφαντόδοντο. Μεγάλα ξύλινα γλυπτά μπορεί να είχαν κατασκευαστεί, όπως και πολλές σφραγίδες χάραξης, περίπου 2.500, που δείχνει την καταπληκτική ικανότητα των Μινωικών στις μικροσκοπικές εργασίες.Είναι σχεδόν σίγουρη η χρήση μεγεθυντικών φακών.

Οι Μινωίτες παρήγαγαν μια ευρεία ποικιλία ειδών αγγειοπλαστικής. Οι διάφορες περιοχές της Κρήτης ανέπτυξαν συχνά τις διακριτικές μορφές τους, όπως συνοψίζονται από τον Rodney Castleden

«ΠΥΡΓΟΣ»: Γυαλισμένα σε κόκκινη, γκρίζα ή ανοικτή καφέ επιφάνεια χρησιμοποιώντας στιλβωτικά εργαλεία.

Ο ρυθμός Πύργου με τα μαύρα ή σταχτόχρωμα καπνιστά και γραμμικά στιλβωμένα αγγεία, που συνέχισαν τη νεολιθική παράδοση. Βασικά σχήματα ήταν τα μεγάλα αμφικωνικά ποτήρια, τα κύπελλα, τα διπλά ή τριπλά αγγεία, τα κρεμαστά σφαιρικά αγγεία με πώμα, οι μικρές πρόχοι και τα κωνικά ποτήρια.

«ΑΓΙΟΥ ΟΝΟΥΦΡΙΟΥ»: Απλά γραμμικά σχέδια, σε μαύρο, καφετί ή κόκκινο, πάνω σε κίτρινο υπόβαθρο. Ανακαλύφθηκαν στην περιοχή κοντά στη Φαιστό και χρονολογούνται στα 2500 π.Χ.

ΖΩΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ: Αγαλματίδια που διαμορφώνονται όπως τα πουλιά ή τα ζώα και χρονολογούνται περίπου στα 2500 π.Χ..

«ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ»: Διάστικτη υφή που παράγεται με πλύσιμο πάνω στο καφεκόκκινο, το οποίο εφαρμόζεται καθολικά στο τέλος της κατασκευής και γυαλίζει τις περιλαμβανόμενες μορφές. Τέτοια αντικείμενα είναι οι ανεστραμμένες κούπες και οι κανάτες που βρέθηκαν στην ανατολική Κρήτη και χρονολογούνται στα 2500 π.Χ.. Περίπου στα 2000 π.Χ., κατά προσέγγιση στην έναρξη της πρώτης ανακτορικής περιόδου, η χρήση του κεραμικού τροχού και του κλιβάνου οδηγεί σε τελειότερα είδη αγγειοπλαστικής (καθαρές μορφές, λεπτότερα τοιχώματα, ομοιόμορφο ψήσιμο.) Η διακοσμημένη αγγειοπλαστική εμφανίζει μια μαύρη λαμπερή επιφάνεια με σπειροειδή σχέδια σε άσπρο, πορφυρό, πορτοκαλί και κόκκινο.

Κρατήρας καμαραϊκού ρυθμού

Ο πήλινος κρατήρας με τα ανάγλυφα λουλούδια, που ξεπηδούν από το σώμα και το πόδι του, αποτελεί ένα από τα πιο ξεχωριστά και πρωτότυπα δείγματα του πολύχρωμου καμαραϊκού ρυθμού της μινωικής κεραμικής, ο οποίος αναπτύχθηκε στην Κρήτη κατά την παλαιοανακτορική περίοδο. Το αγγείο έχει βαθύ ημισφαιρικό σώμα με δύο μικρές οριζόντιες λαβές, ψηλό κυλινδρικό πόδι και μεγάλη δισκοειδή βάση. Εντυπωσιακή είναι η διακοσμητική σύνθεσή του, που αποτελείται από πλούσια γραπτά και πλαστικά στοιχεία. Τα πλαστικά ολόγλυφα λουλούδια, που παριστάνουν νάρκισσους ή κρίνα, είναι μοναδικά και εκπέμπουν ολοκάθαρα τη χάρη της φύσης. Αγκαθωτές κυματοειδείς συνθέσεις με έντονο ερυθρωπό χρώμα στο ύψος των λαβών και στο πόδι χαρακτηρίζονται ως κοράλλια. Τεθλασμένες γραμμές καλύπτουν την εξωτερική επιφάνεια του χείλους, ενώ την κοιλιά του αγγείου καλύπτει αβακωτό κόσμημα, και τη βάση του τρέχουσα σπείρα. Πρόκειται για έργο εξαιρετικής τέχνης, θα έλεγε κανείς βασιλικό σκεύος, που πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε στα συμπόσια του ανακτόρου της Φαιστού.

«ΚΑΜΑΡΑΪΚΟΥ »: Εδώ βλέπουμε τα τοιχώματα των αγγείων να είναι τόσο λεπτά, ώστε να μιμούνται τα μεταλλικά σκεύη. Οι πολύχρωμες διακοσμήσεις δείχνουν το ποιοτικό ανάστημα της παραγωγής αγγείων των όπου από το 1900 π.Χ. αρχίζουν να προσθέτουν και ασβέστιο, κατά την πρώιμη ανακτορική περίοδο. Οι πρώτες θαλάσσιες παραστάσεις εμφανίζονται περίπου στα 1600 π.Χ., κατά τη διάρκεια της νέας ανακτορικής περιόδου, αν και η αγγειοπλαστική θαλάσσιου ύφους εμφανίζεται πραγματικά πολύ αργότερα.

ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΥΦΟΣ: Τυποποιημένα φυσικά σχέδια θαλασσίων ζώων, π.χ. χταπόδια, που απεικονίζονται να γεμίζουν ολόκληρη την επιφάνεια του βάζου και εμφανίζονται μαζικά μετά το 1500 π.Χ..

ΦΥΤΙΚΟ  ΥΦΟΣ: Παρόμοιος με το θαλάσσιο ύφος, με τους καλάμους και τις οικοδομήματα που απεικονίζονται, εμφανίζεται κι αυτός μετά το 1500 π.Χ..

Με την τελική καταστροφή των περισσότερων νέων ανακτόρων και της ανοικοδόμησης και την υπεροχή της Κνωσού, πιθανότατα υπό τον έλεγχο των Μυκηναίων , νέες μορφές αγγειοπλαστικής προέκυψαν:

ΑΝΑΚΤΟΡΙΚΟ ΥΦΟΣ: Πιο επίσημο και συμμετρικό με πειθαρχημένη τυπικότητα που φαίνεται ξένη στο μινωικό πνεύμα. Οι διακοσμήσεις έγιναν περισσότερο σχηματικές αναπαραστάσεις στα μέσα του  14ου αιώνα και έγιναν ελάχιστες κατά τον 13ο αιώνα, που είναι η περίοδος επιρροής των Μυκηναίων.

 Με την πτώση του Μυκηναϊκού πολιτισμού, οι παρακάτω αλλαγές είναι εμφανείς:

ΥΦΟΣ ΣΙΤΟΒΟΛΩΝΩΝ: Πενιχρές διακοσμήσεις σε οριζόντιες ζώνες εμφανίζονται μετά το 1100 π.Χ..

ΣΤΕΝΟ ΥΦΟΣ: Σχέδια που περιορίζονται από πολλαπλά όρια, εμφανίζονται μετά το 1100 π.Χ.. Τα λίθινα αγαλματίδια έφθασαν στο φυσικό ύψος τους μετά το 1700 π.Χ., χρησιμοποιήθηκαν διάφορα υλικά, συμπεριλαμβανομένου του αλαβάστρου, του γύψου, του μαρμάρου και της πορφύρας. Υπήρξε επίσης μια μεγάλη μεταλλουργική βιομηχανία, που παράγει τα σκεύη χαλκού και ορείχαλκου.

Οι σφραγιδόλιθοι επινοήθηκαν για ασφάλεια και τα ποικίλα σχέδια παρείχαν ένα έμβλημα προσωπικού προσδιορισμού. Στη διαμόρφωση των σκηνών που απεικονίζονται υπάρχουν στοιχεία χρήσης των ενισχυμένων γυαλιών ,μορφής μικροσκοπίων  για χάραξη λόγο τις εξωτερικά μικροσκοπικής εργασίας και είναι η πρώτη στον κόσμο τέτοιου είδους εργασία φανερώνοντας τον υψηλό πολιτισμό στην Κρήτη. Ποικίλα υλικά χρησιμοποιήθηκαν, συμπεριλαμβανομένου του ελεφαντόδοντου και του κόκαλου. Μετά από το 1600 π.Χ., οι πολύτιμες και ημιπολύτιμες πέτρες αντικαταστάθηκαν, για τους πλούσιους πολίτες, από δαχτυλίδια πολύτιμων μετάλλων.

Οι μινωικές νωπογραφίες παρήχθησαν σε διάφορα μεγέθη και μορφές. Μερικές είναι αληθινές νωπογραφίες, δηλ. χρωματίζονται στο υγρό ασβεστοκονίαμα, ενώ άλλες χρωματίστηκαν σε ξηρό ασβεστοκονίαμα. Τα χρώματα περιλαμβάνουν κόκκινο, μαύρο, μπλε, πράσινο λευκό και κίτρινο. Οι φυσικές σκηνές υπογραμμίστηκαν, όπως ήταν οι πομπικές και οι σκηνές με απεικονίσεις των καθημερινών μορφών διαβίωσης καθώς και των εθιμοτυπικών δραστηριοτήτων.

Οι νωπογραφίες έχουν ένα φυσιοκρατικό ύφος αν και αυτό είναι κάπως παραπλανητικό. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό που απεικονίζεται δεν είναι μια σκηνή παρμένη από τη φύση. Οι εγκαταστάσεις απεικονίζονται όχι πάντα επακριβώς, μερικές είναι μη αναγνωρίσιμες, και τα μυθικά ζώα είναι επίσης εμφανή. Από αυτή την άποψη, ένα μεγάλο μέρος της τέχνης είναι τόσο αφηρημένο, γενικευμένο και απρόσωπο, όχι δηλαδή προσδιοριστικό . Αυτό που του δίνει την παραίσθηση της αμεσότητας και του νεωτερισμού είναι η αίσθηση της μετακίνησης και της ζωτικότητας, και ο αυθορμητισμός των μεμονωμένων εργαζομένων τεχνιτών. Αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι ότι δημιούργησαν την πρώτη πραγματική τέχνη στην Ευρώπη και ξεπέρασαν την απλά αφηγηματική ζωγραφική των λαών της Αιγύπτου αλλά και της Συροπαλαιστήνης.

Το πιο πρώιμο παράδειγμα γραφής που έχει χρονολογηθεί, βρέθηκε στην Κνωσό. Είναι ένα ιερογλυφικό χειρόγραφο. Γενικά, η Κρητική γραφή μπορεί κάλλιστα να είναι γνήσια Κρητική επινόηση.

Η Γραμμική Α, η πρώιμη γραμμική γραφή, εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης νέας ανακτορικής περιόδου. Η ιερογλυφική γραφή συνεχίστηκε παράλληλα με τη νέα γραμμική γραφή, η οποία πιθανώς αναπτύχθηκε στο τέλος της πρώιμης ανακτορικής περιόδου. Η Γραμμική Α, ίσως, αναπτύσσεται ως τυποποιημένη και απλουστευμένη έκδοση των ιερογλυφικών σημαδιών. Χρησιμοποιήθηκε σε μια ευρύτατη περιοχή γύρω από την Κρήτη, αν και τα παραδείγματα της Γραμμικής Α έξω από την Κρήτη είναι σπάνια. Αν και υπήρξαν μερικές τοπικές παραλλαγές, κυριαρχούν οι μεγάλες ομοιότητες. Φυσικά αυτό το γνωρίζουμε από τα  μέχρι τώρα ευρήματα ,το μέλλον θα δείξει και άλλα στοιχεία.

Η Γραμμική Β ήταν μια πιο πρόσφατη γραφή, που χρησιμοποιήθηκε στην Κνωσό, στην τελευταία περίοδό της ακμής της(1450-1375 π.Χ.), αμέσως πριν από την τελική καταστροφή της. Βρίσκεται επίσης πολύ συχνά στην υπόλοιπη ελληνική ηπειρωτική χώρα. Η εξέλιξη της Γραμμικής Β στη Κνωσό μπορεί να είναι στοιχείο της επιρροής ηπειρωτικών ελληνικών στοιχείων. Είναι πιθανό η Γραμμική Β να αναπτύχθηκε από τους Μινωίτες για να περιγράψει τη γλώσσα των Μυκηναίων . Η Γραμμική Β, εντούτοις, είναι ελληνική γλώσσα , και είχε δημιουργηθεί στην ηπειρωτική χώρα.

ΖΩΗ ΣΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ

Ο Μινωίτης ήταν με ανάστημα, κατά μέσον όρο, περίπου 1,70 μέτρα. Είχε σκουρόχρωμη τρίχα και μάτια και χλωμές χροιές. Το βασικό αρσενικό φόρεμα ήταν ένα ύφασμα των οσφυϊκών που στερεωνόταν με πόρπη. Οι φούστες των γυναικών ήταν συχνά μακρύτερες . Το μαλλί ήταν η βάση για το ύφασμα. Μια σημαντική βιομηχανία έκανε την πορφυρή χρωστική ουσία, από τη συντριβή murex των κοχυλιών, για τα μάλλινα πολύ πριν τους Φοίνικες  Οι άνθρωποι περπατούσαν χωρίς παπούτσια στα σπίτια και στις τελετές. Ειδάλλως, φορούσαν μπότες και σανδάλια. Το χρυσό και ασημένιο κόσμημα ήταν εμφανές, με το χρυσό ίσως πιο άφθονο.

Η κρητική διατροφή ήταν ποικίλη, αποτελούμενη από σιτάρι, κριθάρι, ίσως κεχρί, βοοειδή, πρόβατα, αίγες, και οικόσιτους χοίρους, άγριο κρέας όπως τα ελάφια και οι κάπροι, σταφύλια, αχλάδια, σύκα, κυδώνια, πολλά ψάρια και χταπόδι και γενικά θαλασσινά . Οι μέθοδοι αλιείας περιέλαβαν το αγκίστρι  με νήμα , τα δίχτυα, τα καλάθια, και τις λόγχες.

 Οι συκιές, και οι ελιές θεωρήθηκαν ιερά δένδρα. Τα σκυλιά χρησιμοποιήθηκαν στο κυνήγι. Οι γηγενείς άγριες γάτες ήταν εμφανείς στην Κρήτη.

Τα σπίτια ήταν γενικά μίας εισόδου, αλλά μερικές φορές είχαν δύο. Τα παράθυρα ήταν συχνότερα στην κορυφή, καλυμμένα με λαδωμένη περγαμηνή, που χρησιμοποιείται πιθανώς αντί του γυαλιού. Τα σπίτια είχαν για φωταγωγούς μικρά ανοικτά φρεάτια για να παρέχουν το φως και τον αέρα. Οι τουαλέτες βρίσκονταν έξω από τους εξωτερικούς τοίχους. Τα μεγάλα σπίτια, όπως τα ανάκτορα, είχαν μια τραπεζαρία επάνω από την κουζίνα και την αποθήκη τροφίμων.

  Τα τροχοφόρα οχήματα χρησιμοποιήθηκαν στην Κρήτη από το 2000 π.Χ. περίπου, αν και οι ηνίοχοι ήταν μια σημαντική ομάδα στρατιωτικού ρόλου μόνο στην πολύ όψιμη μινωική περίοδο. Μετά το 1450 π.Χ. τα κρητομινωικά άρματα ήταν παρόμοια με τις αντίστοιχες μυκηναϊκές εκδόσεις, με ελαφρά δοκάρια και σύρονταν από δύο άλογα. Είναι δυνατό, επομένως, να ήταν οι Μυκηναίου αυτοί που εισήγαγαν τα άρματα στην Κρήτη.

Η Κρήτη ήταν γενικά αυτάρκης. Εισήγαγε ποσότητα χαλκού και έπρεπε να εισαγάγει τον κασσίτερο. Τα είδη πολυτελείας εισάγονταν, όπως π.χ., χρυσός, ασήμι, σμυρίδα, λεπτές πέτρες, και ελεφαντόδοντο. Πολλά τέτοια υλικά μπορεί να είχαν εισαχθεί επίσης ως πρώτη ύλη για χρήση από τους τοπικούς βιοτέχνες. Υπήρξε εκτενές εμπόριο πέρα από τον Αιγαίο και στην Αίγυπτο. Το εμπόριο αυτό ελέγχονταν από τα ανάκτορα, αλλά και οι ιδιωτικοί έμποροι είχαν ισχυρή παρουσία. Η σημασία του εμπορίου οδήγησε σε μια αύξηση στην ευημερία της εμπορικής τάξης.

 Πιθανώς μέχρι τη νέα ανακτορική περίοδο, μια στοιχειώδης μορφή χρημάτων χρησιμοποιήθηκε. Επρόκειτο για πλινθώματα χαλκού που τα χρησιμοποιούσαν για το ζύγισμα σε σχέση με άλλα προϊόντα. Οι ταμπλέτες αποκαλύπτουν πως οι Μινωίτες ήταν εραστές της καταγραμμένης λεπτομέρειας και η δαιδαλώδης αρχιτεκτονική τους αποκαλύπτει μια τάση της πολυπλοκότητας και των γρίφων. Μπορεί να είναι γεγονός πως οι θαλασσοκράτορες  Κρητομινωίτες απολάμβαναν τις κοινωνικές και διπλωματικές πτυχές των παρατεταμένων διαπραγματεύσεων, πέρα από την τιμή ενός φορτίου, με τους Αιγύπτιους, Κύπριους, ή Τρώες, αλλά και άλλους Έλληνες εμπόρους Εκείνη η αγάπη του παζαρέματος υπάρχει ακόμα στη μεσογειακή οικονομία, και ίσως άρχισε με τους Κρητομινωίτες εμπόρους.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΤΑΦΗΣ

Με την έναρξη της Εποχής του Χαλκού, ο ενταφιασμός γινόταν στις σπηλιές ή τα βραχώδη κοιλώματα. Η καύση ήταν σπάνια πριν από την Εποχή του Χαλκού. Στην πρώιμη Εποχή του Χαλκού, οι ενταφιασμοί εμφανίστηκαν σε συλλογικούς τάφους, για μια ολόκληρη γενιά ή επεκτάθηκαν σε ολόκληρη την οικογένεια, πέρα από τις διάφορες γενεές. Γενικά δεν υπήρχε κανένα σοβαρό αγαθό, σαν προσφορά στους τάφους, και αυτή η συνήθεια συνεχίστηκε σε μερικές περιοχές μέχρι το τέλος του 15ου αιώνα.

Στην πεδιάδα της Μεσαράς και μερικές άλλες θέσεις έχουν βρεθεί καλυμμένες δια θόλου κυκλικές δομές που περιέχουν εκατοντάδες ενταφιασμών. Αυτοί οι φυλετικοί τάφοι έδωσαν τόπο τελικά στους μικρότερους τάφους. Στη μέση μινωική περίοδο ή τη μέση Εποχή του Χαλκού, τα σώματα είχαν δεμένα με τα γόνατα στο πηγούνι και συμπιεσμένα σε ένα βάζο αποθήκευσης. Τα φέρετρα αργίλου εμφανίστηκαν στην Κνωσό στο τέλος της περιόδου, όπως οι τάφοι που χαράχτηκαν στον μαλακό ασβεστόλιθο. Οι σπηλιές συνέχισαν να χρησιμοποιούνται σε μερικές περιοχές. Μετά από τα μέσα του15ου αιώνα, ο ενταφιασμός γινόταν συχνά σε μικρούς τάφους, τρία ή τέσσερα άτομα ή ακόμα και ένα ή δύο. Οι προσφορές άρχισαν να γίνονται περισσότερο γενναιόδωρες. Στην Κνωσό, μετά το 1450 π.Χ., εμφανίστηκαν οι θολωτοί τάφοι με μια κυκλική αίθουσα βαθιά στο έδαφος, ενδεχομένως μια επιρροή των ηπειρωτικών Ελλήνων.

Πάντως η καταγωγή των θολωτών τάφων αποτελεί ως σήμερα ένα κεφάλαιο ανοιχτό στην αρχαιολογική έρευνα. Κατά την Vermeule αλλά και άλλων ,πρόκειται για την αυτόχθονα τάση των μυκηναίων προς τα ταφικά κυκλικά οικοδομήματα και τον μεγαλιθισμό με αναφορές στην Κρήτη ,αλλά και σε συνδυασμό με μια νέα αίσθηση πολιτικού ανταγωνισμού των μυκηναίων βασιλέων όλα αυτά σε συνδυασμό παραγόντων. Κάποιοι ελάχιστοι μελετητές θεωρούν ότι οι τάφοι προέρχονται από το Βορρά, ενώ άλλοι τους βλέπουν σαν απλή εξέλιξη των θαλαμωτών.

Το πιθανότερο όμως ίσως είναι ότι κατάγονται από τους κυκλικούς τάφους της Μεσσαράς στην Κρήτη. Οι τάφοι της Μεσσαράς, που χρονολογούνται στην Πρωτομινωική περίοδο και χρησιμοποιήθηκαν για πολλές γενιές, ήταν μάλλον θολωτοί, όπως δείχνουν το μεγάλο πάχος των τοίχων και η κλίση τους προς τα μέσα. Ήταν υπέργειοι χωρίς δρόμο και τύμβο και ήταν τάφοι γενών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η κατάσταση στην Κρήτη ήταν άστατη στο τέλος της Εποχής του Χαλκού. Αυτή ήταν μια περίοδος αναταραχής. Τα στοιχεία της αστάθειας μπορούν να βρεθούν σε πόλεις-καταφύγια, που εμφανίστηκαν στους διαταγμένους λόφους γύρω από τα παλιά κέντρα μετά τον 12ο αιώνα. Μετά το 800 π.Χ, αυτές οι πόλεις αναπτύχθηκαν σε πόλεις κράτη ή, εάν ήταν απρόσιτες, εγκαταλείφθηκαν. Στην αρχή του 12ου αιώνα, μεγάλοι αριθμοί μεταναστών έφθασαν από την ηπειρωτική χώρα και τα χαρακτηριστικά ηπειρωτικών ελλήνων εμφανίζονται στην κρητική αγγειοπλαστική. Περίπου στα 1150 π.Χ., ένα δεύτερο κύμα μεταναστών έφθασε από την ηπειρωτική χώρα και οι αρχικοί Κρητικοί κινήθηκαν προς τους υψηλούς λόφους. Εμφανίστηκε τότε κερδοσκοπία που έκανε κάποιους να κινηθούν προς την Παλαιστίνη. Ένα τελικό κύμα από την ηπειρωτική χώρα, πιθανώς οι Δωριείς, ακολούθησε. Τελικά, η όλη Κρήτη τέθηκε υπό δωρικό έλεγχο, αν και «Μινωικοί» θύλακες παρέμειναν, κυρίως στα ανατολικά της Κρήτης. Κατά συνέπεια, το τελευταίο αποτέλεσμα των γεγονότων στο τέλος της Εποχής του Χαλκού ήταν η κυριαρχία των υπολοίπων ελληνικών φυλών.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Τα ανάκτορα

ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΝΑΚΤΟΡΟΥ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ ΣΕ 3Δ

https://www.facebook.com/ELLINONDIKTYO/videos/796415270377894/

ΠΗΓΗ : http://ellinondiktyo.blogspot.gr/2014/06/blog-post_30.html               

http://pirforosellin.blogspot.gr/  -  Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος(link ). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.